معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک
آیا علاقه مند به دنیای زیبای برق و الکترونیک هستید و میخواهید با نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک آشنا شوید؟ دنیای برق شامل اطلاعات زیادی در مورد مدارها و طراحی های پیچیده است و نمادهای برق و شماتیک‌ها کمک فراوانی به علاقه مندان این رشته می کنند. این نمادهای برق، ترکیبی از مدار های مختلف مانند مقاومت، خازن،.. دارد. آشنایی با این زبان بصری نه تنها به متخصصان بلکه به مهندسین و دانشجویان این رشته کمک زیادی در درک این دنیا می‌کنند. در این مقاله ما به موضوع معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک پرداخته‌ایم که مسیر یادگیری این رشته را برای شما عزیزان کمک کنیم پس از شما دعوت می کنیم که همراه ما باشید.
آیا اطلاعاتی درباره نماد قطعات الکترونیکی روی برد میدانید؟
آیا در موقعیتی قرار گرفته‌اید که به تعمیر یا خواندن نقشه هایی همراه ما نماد قطعات الکترونیک روی برد بپردازید؟ در این بخش ما به توضیح و تفسیر این نمادها می پردازیم که شناخت شما نسبت به این جزئیات بیشتر شود.امیدواریم با درج این مطالب سردرگمی شما از خواندن حروف اختصاصی و وظایف مربوط به این‌ها رفع شود.
نماد قطعات الکترونیکی روی برد
L و n در برق به چه معناست؟
تعریف سوال L و n در برق به چه معناست؟ تفاوت سیم فاز و نول چیست؟” جواب این دو پاسخ را اشاره مختصری به موضوع اصلی ما یعنی” معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک” دارد . در دنیای سیم‌ها ما بار های مختلفی داریم که نام‌ها به صورت نماد به اختصار در آمده. اغلب در پروژه‌ها ما با فازمتر به تشخیص این موضوع می پردازیم ولی در علامت اختصاری تابلو برق در نقشه ما به حروف بسنده می‌کنیم.
سیم فاز یا ( Load )چیست؟
سیم فاز در برق، سیمی مثبت و حامل بار الکتریکی است که جریان را به اجزای رسانای مدار انتقال می‌کند و توان ورودی مدار را کنترل می‌نماید. در زبان انگلیسی سیم فاز را «Load» می‌نامند و با علامت «L» نشان می‌دهند. در ساختمان‌های سیم‌کشی از نوع سیم کاربرد می‌شود: فاز، نول، ارت، که با همکاری یک جریان الکتریسیته به صور می‌رسد.سیم فاز معمولاً با روکش مشکی عرضه می‌شود، اما می‌تواند در رنگ‌های دیگری نیز باشد. طبق استانداردها، سیم‌های تک فاز، دو فاز و سه فاز به ترتیب مشکی، قرمز و آبی هستند. با این حال، انتخاب رنگ سیم در سیم‌کشی برق ممکن است سلیقه‌ای باشد.
جهت اطلاعات بیشتر درباره می‌توانند به برق سه فاز چیست؟ مراجعه کنید .
سیم نول یا( Neutral)چیست؟
سیم نول، هادی زمین است که برای جریان برق به همراه سیم فاز عمل می کند. وظیفه اصلی آن ایجاد مسیر بازگشت جریان در مدار است. در زبان انگلیسی به سیم نول Neutral گفته می شود و با علامت N نمایش داده می شود. رنگ معمولی سیم نول آبی یا سفید است، اما ممکن است در برخی باشد در شبکه تک فاز، سیم‌های فاز و نوول مشابهی را انتقال می‌دهند و وجود سیم نول برای بسته شدن مدار الزامی است. در کابل‌های چند رشته‌ای، سیم نول معمولاً با سطح مقطع و رنگی متمایز مشخص می‌شود.
همچنین، سیم ارت همیشه به رنگ ترکیبی سبز و زرد است و برای تشخیص، به رنگ روکش سیم‌ها توجه می‌شود.در کوچه‌ها معمولاً ۵ رشته سیم مسی وجود دارد که سه رشته سیم فاز و دو رشته دیگر سیم نول هستند. سیم نول منفی است و جریان ندارد، اما برای تکمیل مدار و عملکرد ایمن نیاز است.
رنگ بندی سیم‌ها برق در طول زمان
علائم اختصاری برق در نقشه های الکتریکی
در رشته های فنی، نقشه‌ها به عنوان زبانی مشترک برای انتقال ایده‌ها و روش‌ها استفاده می شود. هر تجهیز برقی در نقشه‌ها با مشخص‌های خاص و مطابق با استانداردهایی مانند VDE آلمان یا IEC می‌شود تا از اشتباهات و تعابیر متفاوت جلوگیری شود. این علائم اختصاری، زبان مشترکی بین طراحان و خوانندگان نقشه‌های الکتریکی ایجاد می‌کنند.
تقسیم بندی نقشه های الکتریکی
با توجه به اینکه ولتاژ وسایل و تجهیزات الکتریکی متفاوت هستند، به طور کلی نقشه های الکتریکی را به دو دسته زیر می توان تقسیم کرد:
- مدارهای روشنایی و لوازم خانگی: این مدارها به شبکه تک فاز با ولتاژ ۲۳۰ ولت متصل می‌شوند و شامل تجهیزاتی مانند لامپ‌ها و وسایل برقی خانگی مانند یخچال هستند.
- مدارهای صنعتی: این مدارها به شبکه سه فاز متصل شده و برای کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
نقشه مدارهای الکتریکی روشنایی
- نقشه شمای حقیقی: این نوع نقشه به منظور نمایش چگونگی اتصالات بین کلیدها، عیب یابی و … مورد استفاده قرار می گیرند. به طور مثال تصویر زیر شمای حقیقی کلید تک پل را مشخص می کند.
- نقشه شمای فنی (نقشه تک خطی): در این نوع نقشه سیم های کمکی و چگونگی سیم کشی نشان داده نمی شود و تنها اتصالات قسمت های اصلی مدار نمایش داده می شود. در این نقشه، مدار با یک خط رسم می شود و تعداد سیم‌ها و وسایل الکتریکی روی آنها مشخص می شود. این نقشه اغلب برای تهیه تجهیزات مورد استفاده قرار می گیرد. به عبارت دیگر در این حالت لوله های سیم کشی که اجزای مدار را به هم متصل می کنند به همراه تعداد سیم های گذرنده از داخل لوله در نقشه مشخص است. برای نمایش تعداد سیم‌ها معمولاً از رسم خط کوتاه مایل استفاده می شود
- نقشه شمای مسیر جریان: این نوع نقشه مسیر جریان برق و نحوه برق رسانی به تجهیزات را به صورت عمودی نشان می دهد. جریان از سیم‌های فاز شروع شده، از تجهیزات عبور می‌کند و به سیم نول می‌رسد. نقشه شامل جزئیات کامل مدار قدرت و فرمان است و شماره‌گذاری سیم‌ها و تجهیزات در آن مشخص شده است. از این نقشه، که برای عیب یابی و تعمیر مدارک بسیار مفید است، بیشتر در نمایش مدارهای قدرت و فرمان استفاده می‌شود.
- روش سری: ابتدا خطوط مدار فرمان شمارش شده و سپس بقیه اعداد به خطوط مسیر جریان مدار فرمان داده می شود. از این روش برای مداراتی که امکان توسعه برای آن وجود نداشته باشد به کار می رود.
- روش ذخیره ای:ابتدا مسیر جریان مدار فرمان را از عدد ۱ شماره گذاری کرده و تا آخر ادامه می دهیم. سپس با ذخیره اعداد، شماره خطوط قدرت را شروع می کنیم. از این روش در مداراتی که احتمال توسعه مدار وجود داشته باشد استفاده می کنیم.
در بالا به اختصار به تقسیم بندی نقشه های انواع مدارها پرداخته‌ایم و حال ما به آشنایی علائم جدول علائم اختصاری برق قدرت می پردازیم و از شما متشکریم که تا به الان همراه ما بوده‌اید که موضوع معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک به تحلیل برسانیم
جدول علائم اختصاری برق قدرت
درباره نماد های جدول نمادهای الکتریکی میدانید؟
این جدول به جزئیات بیشتری درباره معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک پرداخته شده و شمایل نماد های برق به رسم شکل در اختیار شما قرار گرفته شده.
نماد های سیم برق در مدار های الکترونیک
نمادهای قطعات الکترونیکی:
مقاومت: خط زیگزاگ یا مستطیلی توپر.
خازن: دو خط عمودی موازی.
سلف (پیچه): حلقه‌های متصل به هم.
دیود: مثلثی که یک خط عمودی از راس آن خارج شده است.
ترانزیستور: سه پایه که به صورت‌های مختلف رسم می‌شود (BJT، MOSFET و غیره).
آی‌سی (مدار مجتمع): مستطیلی که پایه‌های آن در اطراف قرار دارند.
نمادهای سیم:سیم: خطی مستقیم که نشاندهنده اتصال الکتریکی بین دو نقطه است.
اتصال سیم‌ها: نقطه‌ای که محل اتصال دو یا چند سیم را نشان میدهد.
عدم اتصال سیم‌ها: دو خط که از روی هم عبور می‌کنند اما به هم متصل نیستند.
نمادهای کلید برق
کلید تک پل (SPST): خطی که با یک زاویه قطع شده است.
کلید دو پل (SPDT): خطی که به دو جهت می‌تواند متصل شود.
شستی (پوش باتن): دایره‌ای کوچک که خطی از آن خارج شده است.
رله: سیم‌پیچی که با یک کلید نمایش داده می‌شود.
مطلب مرتبط: نقشه کلید و پریز
رله‌ها
نماد ارتینگ و سیم ارت
نماد سلف یا القاگر
نماد موتور و ترانسفورماتور
نماد موتور و ترانسفورماتور
نمادهای مقاومت
نماد مقاومت الکتریکی
نمادهای دیود
| نماد | نام | توضیح |
 |
دیود | دیودها به جریان اجازه می‌دهند تا تنها در یک جهت جریان پیدا کنند (آند و کاتود) |
 |
دیود زنر | این نوع دیود، اجازه میدهد جریان در یک جهت و همچنین در جهت معکوس آن (زمانی که ولتاژ بالاتر از مقدار شکسته شدن باشد) جاری شود. |
 |
دیود شاتکی | نشان دهنده دیود شاتکی، نوعی از دیود با افت ولتاژ کم است. |
 |
دیود واریکاپ | نشاندهنده دیود واریکاپ، دیودی با ظرفیت متغیر است. |
 |
دیود ساطع نور یا LED | این نماد در برق نشان میدهد که زمانی که جریان از این دیود عبور کند، نور از آن ساطع می‌شود. |
 |
فتودیود | این دیود، زمانی که در معرض نور قرار می‌گیرند، به جریان اجازه جاری شدن را میدهد. |
نماد خازن:
خازن انرژی الکتریکی را ذخیره و در مدارها برای فیلتر، صاف کردن ولتاژ و ذخیره بار استفاده می‌شود.
نماد منابع
نمادهای منابع تغذیه:
منبع ولتاژ DC (جریان مستقیم): دو خط موازی با اندازه‌های مختلف که خط بلندتر نشاندهنده قطب مثبت است.
منبع ولتاژ AC (جریان متناوب): دایره‌ای که داخل آن علامت سینوسی قرار دارد.
باتری: چند خط موازی متناوب با اندازه‌های مختلف که خط بلندتر نشاندهنده قطب مثبت است.
زمین (ارت): سه خط افقی با اندازه‌های کاهشی که به زمین متصل هستند.
| نماد | نام | توضیح |
 |
منبع ولتاژ | این نماد، نشاندهنده منبعی‌ست که ولتاژ ثابت تولید می‌کند. |
 |
منبع جریان | این نماد نشاندهنده منبعی‌ست که جریان ثابت تولید می‌کند. |
 |
منبع ولتاژ AC | این نماد برای نشان دادن منبع ولتاژ AC به کار می‌رود. |
 |
سلول باتری | این نماد، هنگام استفاده از باتری تک‌سل برای تولید ولتاژ ثابت، به کار می‌رود. |
 |
باتری | این نماد، برای نشان دادن باتری با دو یا چند سل، استفاده می‌شود. |
 |
منبع ولتاژ کنترل‌شده | این نماد، مربوط به یک منبع ولتاژ ثابت است که ولتاژی کنترل‌شدنی را ارائه میدهد. |
 |
منبع جریان کنترل‌شده | این نماد، مربوط به یک منبع ولتاژ ثابت است که جریانی کنترل‌شدنی را ارائه میدهد. |
نمادهای دستگاه‌های اندازه‌گیری
۵. نمادهای اندازه‌گیری:
ولت‌متر: دایره‌ای که داخل آن V نوشته شده است.
آمپرمتر: دایره‌ای که داخل آن A نوشته شده است.
اهم‌متر: دایره‌ای که داخل آن Ω نوشته شده است.
نمادهای مبدل و آمپلی فایر
نمادهای ترانزیستور
BJT: با پایه‌های کلکتور (C)، امیتر (E) و بیس (B)، و پیکان جهت جریان را نشان میدهد.
MOSFET: با پایه‌های گیت (G)، درین (D) و سورس (S)، و نمادی برای نوع N یا P.
| نماد | نام | توضیح |
 |
ترانزیستور دو قطبی NPN | این ترانزیستور، هنگامی که پتانسیل بالایی در حد پایه باشد، به جریان اجازه جاری شدن میدهد. |
 |
ترانزیستور دو قطبی PNP | این ترانزیستور، هنگامی که پتانسیل پایین در حد پایه باشد، به جریان اجازه جاری شدن میدهد. |
 |
ترانزیستور دارلینگتون | نوعی ترانزیستور است که از دو ترانزیستور دو قطبی تشکیل می‌شود. |
 |
ترانزیستور JFET-N | ترانزیستور اثر میدانی کانال JFET-N |
 |
ترانزیستور JFET-P | ترانزیستور اثر میدانی کانال JFET-P |
 |
ترانزیستور NMOS | ترانزیستور MOSFET کانال Mosfet N |
 |
ترانزیستور PMOS | ترانزیستور MOSFET کانال Mosfet P |
نمادهای کاربردی
| نماد | نام | توضیح |
 |
زنگ | زنگ در شماتیک برق، با وارد شدن جریان به آن، صدا ایجاد می‌کند. |
 |
زنگ الکتریکی | شماتیک دستگاهی که با فعال شدن، شروع به زنگ زدن می‌کند. |
 |
فیوز | فیوز نقش محافظت کننده برعهده دارد. |
 |
باس | این شماتیک در برق نشاندهنده مجموعه‌ای از سیم است که به صورت گذرگاه نشان داده می‌شود. |
 |
بلندگو | این شماتیک در برق ، سیگنال‌های الکتریکی را به موج‌های صدا تبدیل می‌کند. |
 |
میکروفون | این نماد در برق، موج‌های صدا را به سینگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. |
 |
لامپ | این نماد، نشاندهنده لامپ است که زمانی که با جاری شدن جریان، روشن می‌شود. |
نمادهای گیت‌های منطقی و مولتی‌پلسترها
گیت‌های منطقی: مانند AND، OR، NOT و غیره، وظایف منطقی را اجرا کرده و با نمادهای مشخص می‌شوند (مثل مثلث برای NOT یا نیم‌دایره برای AND).
مولتی‌پلکسر: یک مدار ترکیبی است که ورودی دارد و با انتخاب خروجی می‌کند. نماد آن معمولاً یک مستطیل با چند ورودی و خروجی است.
| نماد | نام | توضیح |
 |
گیت NOT | نشان از آن دارد که گیتی است که با ورودی ۰، خروجی ۱ تولید می‌کند. |
 |
گیت AND | نشان از آن دارد که با ورودی‌های ۱، خروجی ۱ تولید می‌کند. |
 |
گیت NAND | نشان از آن دارد که با ورودی‌های ۱، خروجی ۰ تولید می‌کند. |
 |
گیت OR | نشان از آن دارد که با ورودی ۱، خروجی ۱ تولید می‌کند. |
 |
گیت XOR | نشان از آن دارد که با ورودی‌های متفاوت، خروجی ۱ تولید می‌کند. |
 |
مولتی‌پلکسر | نشان از آن دارد که در این سیستم خروجی به ورودی انتخاب‌شده وصل می‌شود. |
 |
مولتی‌پلکسر DE | نشان از آن دارد که در این سیستم خروجی به ورودی وصل می‌شود. |
| اپتوکوپلر | نشان از آن دارد که این سیستم، اتصال به بردهای دیگر را، مجزا می‌کند. |
تا به حال تلاش ما این بود که به طور گسترده ای به موضوع معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک بپردازیم، امیدوارم به اطلاعات شما افزوده شده باشد.
سوالات متداول معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک:
- چرا از نمادها در نقشه های برق و استفاده الکترونیکی می شود؟
برای ساده‌تر کردن طراحی و درک مدارک و جلوگیری از تفسیرهای اشتباه. - چه استانداردهایی برای نمادهای الکتریکی وجود دارد؟
استانداردهای رایج شامل IEC، VDE و ANSI است. - چگونه می توانم نمادهای الکترونیکی را یاد بگیرم؟
با مطالعه کتاب‌های مرجع، آموزش‌های آنلاین و تمرین در طراحی مدارها. - نمادهای گیت‌های منطقی چه هستند؟
گیت‌های منطقی مانند AND، OR، NOT با نمادهای خاص برای نمایش عملکرد آنها در مدار استفاده می‌شوند. - در مدارها از چه نوع شماتیک‌هایی استفاده می‌شود؟
شماتیک‌های مدار قدرت، مدار فرمان، مدار روشنایی و مدارهای منطقی. - نماد مقاومت چه تفاوتی با سایر قطعات دارد؟
به شکل یک زیگزاگ (یا مستطیل در برخی استانداردها) نمایش داده می‌شود.
ختم کلام درباره معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک.
آشنایی با نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک برای هر فرد فعال در حوزه برق و مهندسی الکترونیک ضروری است. این نمادها زبان مشترکی برای درک، طراحی و تحلیل مدارها هستند و به ساده‌تر شدن ارتباط بین طراحان و اجراکنندگان کمک می‌کنند. تسلط بر این مفاهیم، علاوه بر ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای، امکان عیب یابی سریع‌تر و اجرای دقیق‌تر پروژه‌ها را فراهم می‌آورد. یادگیری مستمر و استفاده از منابع معتبر، کلید موفقیت در این مسیر است. از اینکه در این مقاله همراه ما بوده‌اید ، سپاسگزاریم. لطفا نظرات و تجربیات خود را درباره معرفی نمادها و شماتیک‌های برق و الکترونیک با ما به اشتراک بگذارید.
