محاسبات سرانگشتی مهندسان ساختمان
محاسبات سرانگشتی مهندسان ساختمان، ابزار ارزشمندی هست که در شرایط کمبود زمان یا نبود نرم‌افزار، تصمیم‌گیری سریع و مؤثر را ممکن می‌سازند. این روش‌ها با وجود سادگی، برای برآورد اولیه، تحلیل سریع و ارزیابی پروژه‌ها بسیار مفیدند. اگر به دنبال افزایش سرعت و کارایی در حرفه خود هستید، این مقاله را از دست ندهید!
محاسبات سرانگشتی چیست؟
محاسبات سرانگشتی روشی ساده، سریع و تقریبی برای برآورد هزینه‌ها، زمان، مصالح و نیروی انسانی موردنیاز در پروژه‌های ساختمان سازی و عمرانی است. این نوع محاسبات بدون نیاز به تحلیل‌های پیچیده یا نقشه‌های دقیق انجام می‌شود و معمولاً از استانداردهای عمومی، داده‌های تجربی و پروژه‌های مشابه استفاده می‌کند.
ویژگی‌های محاسبات سرانگشتی
- ساده و سریع: نیازی به ابزارهای پیچیده یا داده‌های کامل ندارد.
- تقریبی و عمومی: بر اساس میانگین‌های تجربی و استانداردهای رایج است.
- کاربردی در مراحل اولیه: به‌ویژه در زمانی که اطلاعات پروژه کامل نیست.
کاربردهای محاسبات سرانگشتی
- تخمین هزینه‌ها: برآورد تقریبی هزینه ساخت هر مترمربع ساختمان.
- تعیین مصالح: تخمین میزان بتن، میلگرد، آجر، گچ و دیگر مصالح.
- برنامه‌ریزی نیروی انسانی: محاسبه تعداد کارگران و مدت‌زمان لازم برای هر بخش.
- ارزیابی اقتصادی پروژه: بررسی امکان‌پذیری مالی و زمانی پروژه.
چرا از محاسبات سرانگشتی استفاده می‌شود؟
صرفه‌جویی در زمان
در مراحل اولیه پروژه، زمانی برای تهیه نقشه‌های دقیق یا محاسبات پیچیده وجود ندارد. محاسبات سرانگشتی امکان برآورد سریع نیازهای پروژه را فراهم می‌کند.
تخمین هزینه‌های اولیه
با استفاده از این روش می‌توان هزینه کلی پروژه را تخمین زد و از قابلیت اجرایی آن اطمینان حاصل کرد. برای مثال، تعیین حدودی هزینه ساخت هر مترمربع ساختمان می‌تواند به تصمیم‌گیری کارفرما کمک کند.
برنامه‌ریزی اولیه
محاسبات سرانگشتی به مهندسان و مدیران پروژه کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی اولیه برای تأمین مصالح، نیروی انسانی و زمان‌بندی انجام دهند.
ارزیابی اقتصادی پروژه
این محاسبات برای مقایسه و ارزیابی چندین گزینه ساخت یا تأسیسات استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، می‌توان تفاوت هزینه و مصالح موردنیاز در اسکلت بتنی و فلزی را به‌سرعت تخمین زد. ما مطلبی در مورد آنالیز بها منتشر کرده ایم.
ساده بودن اجرا
محاسبات سرانگشتی نیازی به ابزارهای پیچیده یا تخصص‌های پیشرفته ندارد و می‌تواند به‌صورت دستی یا با کمک ابزارهای ساده آنلاین انجام شود.
چگونه انجام می‌شود؟
بررسی کلی پروژه
- ابتدا موارد زیر را مشخص کنید:
- ابعاد ساختمان: مساحت هر طبقه و تعداد طبقات.
- نوع ساختمان: مسکونی، تجاری، اداری یا صنعتی.
- نوع سازه: بتنی، فلزی یا ترکیبی.
تخمین حجم مصالح اصلی
برای اسکلت بتنی، مقدار بتن و میلگرد به‌صورت تقریبی برای هر مترمربع زیربنا برآورد می‌شود تا نیاز کلی پروژه مشخص شود. در اسکلت فلزی، به جای بتن و میلگرد، مقدار تیرآهن و اتصالات موردنیاز تخمین زده می‌شود. همچنین برای بخش دیوارچینی، تعداد آجر یا بلوک و میزان ملات لازم محاسبه می‌شود؛ به‌طور معمول، برای هر مترمربع دیوار حدود 80 تا ۱۲۰ آجر و مقدار مشخصی ملات استفاده می‌شود. این برآوردها به‌صورت تجربی و بر اساس استانداردهای عمومی پروژه‌های مشابه انجام می‌گیرد.
مطلب مرتبط: راهنمای خرید مصالح
محاسبات سرانگشتی وزن آهن‌آلات در سازه‌های بتنی
محاسبات سرانگشتی وزن آهن‌آلات در سازه‌های بتنی (بدون در نظر گرفتن وزن آرماتور سقف):
- سازه بتنی با قاب خمشی و دیوار برشی: ۳۵ تا ۶۰ کیلوگرم بر متر مربع
- سازه بتنی با قاب خمشی متوسط: ۴۰ تا ۵۵ کیلوگرم بر متر مربع
- سازه بتنی با قاب خمشی ویژه: ۴۵ تا ۷۰ کیلوگرم بر متر مربع
این مقادیر، وزن تقریبی آهن‌آلات مصرفی در سازه را به ازای هر متر مربع زیربنا نشان می‌دهند و برای تخمین اولیه و سرانگشتی مناسب هستند. لازم به ذکر است که وزن آرماتور سقف در این محاسبات لحاظ نشده است.
فرمول محاسبه وزن یک متر میلگرد (فرمول کارگاهی):
وزن یک متر میلگرد (به کیلوگرم) = (قطر میلگرد به میلی‌متر)<sup>۲</sup> / ۱۶۹
جدول وزن میلگردهای رایج (شاخه ۱۲ متری):
در جدول زیر، وزن تقریبی یک شاخه ۱۲ متری از میلگردهای رایج آورده شده است:
<td “>۱۰۶
| قطر میلگرد (میلی‌متر) | وزن شاخه ۱۲ متری (کیلوگرم) |
|---|---|
| ۸ | ۶ |
| ۱۰ | ۷.۸ |
| ۱۲ | ۱۱ |
| ۱۴ | ۱۵ |
| ۱۶ | ۲۰ |
| ۱۸ | ۲۵ |
| ۲۰ | ۳۰ |
| ۲۲ | ۳۷ |
| ۲۵ | ۴۷ |
| ۲۸ | ۵۸ |
| ۳۰ | ۶۶ |
| ۳۲ | ۷۵ |
| ۳۴ | ۸۵ |
| ۳۶ | ۹۵ |
| ۳۸ | |
| ۴۰ | ۱۱۸ |
محاسبات وزن آرماتور سقف:
- سقف کامپوزیت:۸-۱۲ کیلوگرم بر مترمربع
- سقف تیرچه بلوک:۵-۷ کیلوگرم بر مترمربع
- سقف دال بتنی توپر:۱۰- ۱۶ کیلوگرم بر مترمربع
وزن کل اسکلت سازه:
Wt=((W1+W2)*A)+W3
W1 وزن فولاد اسکلت
W2 وزن فولاد سقف
W3 وزن فولاد فونداسیون
Wt وزن کل فولاد مصرفی در سازه
A مساحت کل سازه
تقسیم‌بندی بخش‌های ساختمان
- ساختمان به بخش‌های اصلی مانند فونداسیون، اسکلت، دیوارچینی، نازک‌کاری و تأسیسات تقسیم می‌شود.
- فونداسیون معمولاً ۱۰ تا ۱۵ درصد کل هزینه را به خود اختصاص می‌دهد.
- اسکلت ساختمان، سنگین‌ترین بخش از نظر هزینه و زمان است و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد هزینه کلی را شامل می‌شود.
- نازک‌کاری و تأسیسات نیز حدود 30 تا ۴۰ درصد باقی‌مانده است.
توجه به سرعت و نیروی کار
سرعت اجرای هر بخش از پروژه توسط تیم‌های ساخت بر اساس تجربه و نوع فعالیت مشخص می‌شود. به‌عنوان مثال، تیمی که اجرای سقف بتنی را بر عهده دارد، به‌طور متوسط روزانه ۱۰ تا ۱۵ مترمربع از سقف را تکمیل می‌کند. در کنار این، تعداد نیروی انسانی موردنیاز و مدت زمان تقریبی برای انجام هر بخش نیز تخمین زده می‌شود تا برنامه‌ریزی کلی پروژه دقیق‌تر انجام شود.
محاسبه هزینه‌ها
برای هر مترمربع زیربنا، هزینه‌ای مشخص به طور تقریبی در نظر گرفته می‌شود که شامل هزینه اسکلت، نازک‌کاری و تأسیسات است.
این هزینه‌ها بر اساس نوع سازه و کیفیت مصالح متغیر است. به عنوان مثال، ساخت یک مترمربع ساختمان با اسکلت بتنی ممکن است حدود ۵ تا ۸ میلیون تومان هزینه داشته باشد.
برآورد کلی
در آخر مساحت کل ساختمان را در هزینه ساخت هر مترمربع ضرب می‌کنید تا یک تخمین کلی از کل پروژه به دست آورید. همچنین، بر اساس استانداردهای مشخص، مقدار مصالح اصلی مانند بتن، میلگرد، آجر و … تخمین زده می‌شود.
نکات مهم
این محاسبات تخمینی هستند و برای برآورد دقیق‌تر، باید از مهندسین محاسب یا نرم‌افزارهای حرفه‌ای استفاده شود و قیمت‌ها و شرایط بسته به موقعیت جغرافیایی و کیفیت مصالح متفاوت خواهد بود همچنین بهتر است همیشه حاشیه‌ای برای خطا یا افزایش قیمت‌ها در نظر بگیرید.
محاسبه آنلاین مصالح ساختمانی
با پیشرفت فناوری، ابزارهای آنلاین محاسبه مصالح ساختمانی به یکی از روش‌های محبوب برای برآورد اولیه تبدیل شده‌اند. این ابزارها به کاربران امکان می‌دهند تا با وارد کردن اطلاعاتی مانند مساحت زیربنا یا تعداد طبقات، میزان مصالح موردنیاز را به‌صورت تخمینی محاسبه کنند. برای مثال، سایت‌ها و اپلیکیشن‌های تخصصی می‌توانند مقدار بتن، میلگرد، آجر، و حتی هزینه کلی پروژه را در چند ثانیه تخمین بزنند.
محاسبات سرانگشتی مصالح:
بتن: برای هر متر مکعب بتن، حدوداً ۲.۲ تن شن و ماسه مصرف می‌شود.
ملات دیوارچینی: برای هر متر مکعب ملات دیوارچینی، حدوداً ۱.۸ تن ماسه مصرف می‌شود.
اندود (افقی یا قائم): برای هر متر مکعب اندود (چه افقی و چه قائم)، حدوداً ۱.۸۵ تن ماسه مصرف می‌شود.
ملات فرش کف (سنگ و سرامیک): برای هر متر مکعب ملات مورد استفاده برای فرش کف با سنگ یا سرامیک، حدوداً ۱.۶۷ تن ماسه مصرف می‌شود.
محاسبه سرانگشتی تعداد آجر
یکی از بخش‌های مهم در ساختمان‌سازی، محاسبه تعداد آجر موردنیاز برای دیوارچینی است. به‌طور کلی، برای هر مترمربع دیوار با ضخامت استاندارد، حدود ۸۰ تا ۱۲۰ عدد آجر تخمین زده می‌شود. این مقدار بسته به نوع آجر و ضخامت دیوار ممکن است متفاوت باشد. همچنین، باید میزان ملات مصرفی برای هر مترمربع نیز در نظر گرفته شود.
تخمین تعداد آجر لازم برای هر متر مربع دیوار چینی
در این روش مقصود از آجر، آجر فشاری یا آجر ماشینی با ابعاد فشاری است:
- دیوار چینی ۱۱ سانتیمتری (ضخامت دیوار) : هر متر مربع ۷۰عدد آجر
- دیوار چینی ۲۲ سانتیمتری (ضخامت دیوار): هر متر مربع ۱۳۷عدد آجر
- دیوار چینی ۳۵ سانتیمتری (ضخامت دیوار): هر متر مربع ۲۱۷عدد آجر
محاسبات سرانگشتی وزن آهن‌آلات مصرفی
- محاسبات سرانگشتی وزن آهن‌آلات در اسکلت فولادی (بدون وزن آرماتور سقف):
- سازه با مهاربندی هم‌مرکز: ۴۵ تا ۷۰ کیلوگرم بر متر مربع
- سازه با مهاربندی غیر هم‌مرکز: ۵۰ تا ۷۵ کیلوگرم بر متر مربع
- سازه با قاب خمشی متوسط و معمولی: ۶۵ تا ۱۰۵ کیلوگرم بر متر مربع
- سازه با قاب خمشی ویژه و معمولی: ۷۰ تا ۱۱۵ کیلوگرم بر متر مربع
- این اعداد نشان‌دهنده وزن تقریبی آهن‌آلات مصرفی به ازای هر متر مربع زیربنا هستند.
مطلب مرتبط: راهنمای خرید آهن آلات
محاسبه حجم ملات مصرفی برای فرش کف (سنگ پلاک و سرامیک):
برای فرش کف با سنگ پلاک یا سرامیک، حجم ملات مصرفی به طور تقریبی ۳۰ لیتر به ازای هر متر مربع مساحت کف است. این مقدار، حجم ملاتی است که برای نصب و تراز کردن سنگ یا سرامیک روی سطح زیرین مورد نیاز است.
مطلب مرتبط: راهنمای خرید کاشی و سرامیک
محاسبه حجم بتن مصرفی برای سقف:
سقف آجری: برای سقف آجری، حجم بتن مصرفی تقریباً ۵۰۰ لیتر به ازای هر متر مربع مساحت سقف است. این مقدار شامل بتن مورد استفاده برای پر کردن فضای بین آجرها و ایجاد یک سطح یکنواخت است.
سقف تیرچه بلوک: برای سقف تیرچه بلوک، حجم بتن مصرفی تقریباً ۷۷۰ لیتر به ازای هر متر مربع مساحت سقف است. این مقدار شامل بتن مورد استفاده برای پر کردن فضای بین بلوک‌ها و روی تیرچه‌ها برای ایجاد یک سطح مقاوم و یکپارچه است.
نکات مهم و توضیحات تکمیلی:
تقریبی بودن مقادیر: این اعداد تقریبی هستند و ممکن است بسته به عوامل مختلفی مانند نوع سنگ یا سرامیک، ابعاد آنها، ضخامت ملات، نوع بلوک مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک، و نحوه اجرا، کمی متفاوت باشند.
ضخامت ملات: ضخامت ملات مورد استفاده در فرش کف می‌تواند بر حجم ملات مصرفی تأثیر بگذارد. معمولاً ضخامت ملات بین ۲ تا ۵ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود.
نوع بلوک: نوع بلوک مورد استفاده در سقف تیرچه بلوک (مانند بلوک سیمانی یا یونولیت) نیز بر حجم بتن مصرفی تأثیرگذار است.
سایر عوامل: عوامل دیگری مانند ناهمواری سطح زیرین، میزان تخلخل مصالح و مهارت اجراکننده نیز می‌توانند بر حجم مصالح مصرفی تأثیر بگذارند.
محاسبه دقیق‌تر: برای محاسبات دقیق‌تر، لازم است ابعاد دقیق سطح، ضخامت ملات یا بتن و سایر مشخصات فنی پروژه در نظر گرفته شود.
تبدیل واحد: به یاد داشته باشید که ۱۰۰۰ لیتر برابر با ۱ متر مکعب است. بنابراین، ۵۰۰ لیتر برابر با ۰.۵ متر مکعب و ۷۷۰ لیتر برابر با ۰.۷۷ متر مکعب است.
به عنوان مثال، برای یک کف با مساحت ۱۰۰ متر مربع که با سرامیک فرش می‌شود، به طور تقریبی به ۳۰۰۰ لیتر (۳ متر مکعب) ملات نیاز است. و برای یک سقف تیرچه بلوک با همین مساحت، به طور تقریبی به ۷۷۰۰۰ لیتر (۷۷ متر مکعب) بتن نیاز خواهد بود.
مطلب مرتبط: راهنمای خرید سیمان
محاسبات سرانگشتی مربوط به رنگ:
برای هر متر مربع دیوار، حدود ۰.۲ تا ۰.۳ کیلوگرم رنگ روغنی یا پلاستیک لازم است (این مقدار به میزان جذب دیوار و تعداد لایه‌های رنگ بستگی دارد).
معرفی کتاب محاسبات سرانگشتی ساختمان
کتاب “محاسبات سرانگشتی ساختمان”
این کتاب به معرفی روش‌های سرانگشتی در محاسبه مصالح، هزینه‌ها و تخمین‌های اولیه در پروژه‌های ساختمانی می‌پردازد. محاسبات برای بخش‌های مختلف ساختمان از جمله اسکلت بتنی، فلزی، دیوارچینی و تأسیسات مطرح شده است.
کتاب “تخمین و محاسبات سرانگشتی پروژه‌های عمرانی”
این کتاب شامل روش‌ها و مثال‌هایی از محاسبات سرانگشتی برای تخمین میزان مصالح مختلف در پروژه‌های عمرانی است. نکات کاربردی برای تخمین هزینه‌ها، نیازهای مصالح و برنامه‌ریزی اولیه پروژه‌ها نیز در آن گنجانده شده است.
کتاب “راهنمای عملی محاسبات سرانگشتی در ساخت و ساز”
در این کتاب، روش‌های ساده برای تخمین مقدار آجر، بتن، میلگرد و دیگر مصالح و همچنین ارزیابی زمان و هزینه پروژه‌های ساختمانی آورده شده است.
سوالات متداول در مورد محاسبات سرانگشتی مهندسان ساختمان
۱. محاسبات سرانگشتی ساختمان چه کاربردی دارد؟
محاسبات سرانگشتی ساختمان برای برآورد سریع هزینه‌ها، مصالح و نیروی انسانی در مراحل اولیه پروژه استفاده می‌شود.
۲. محاسبات سرانگشتی تأسیسات شامل چه مواردی است؟
محاسبات سرانگشتی تأسیسات شامل تخمین مقدار لوله‌کشی، سیم‌کشی، تجهیزات مکانیکی و برقی برای برآورد سریع نیازهای پروژه است.
۳. در محاسبه سرانگشتی میلگرد حرارتی سقف تیرچه بلوک، به چه مقدار میلگرد نیاز است؟
برای هر مترمربع سقف تیرچه بلوک، حدود ۱.۵ تا ۲ کیلوگرم میلگرد حرارتی به‌صورت سرانگشتی محاسبه می‌شود.
۴. محاسبه تخمینی مصالح مصرفی چه کمکی به پروژه می‌کند؟
محاسبه تخمینی مصالح مصرفی به برآورد سریع میزان مواد موردنیاز مانند بتن، آجر و ملات کمک کرده و هزینه‌ها و زمان پروژه را مدیریت می‌کند.
۵. محاسبات سرانگشتی در مهندسی ساختمان به چه منظور استفاده می‌شود؟
محاسبات سرانگشتی برای تخمین سریع و تقریبی هزینه‌ها، مصالح، زمان‌بندی و نیروی انسانی در پروژه‌های ساختمانی استفاده می‌شود.
۶. چه عواملی در محاسبات سرانگشتی ساختمان تأثیرگذار هستند؟
مساحت پروژه، نوع سازه، تعداد طبقات، نوع مصالح و شرایط پروژه از عوامل تأثیرگذار در محاسبات سرانگشتی هستند.
۷. چه مصالحی در محاسبات سرانگشتی ساختمان معمولاً محاسبه می‌شوند؟
مصالحی مانند بتن، میلگرد، آجر، گچ، سیمان و تیرآهن معمولاً در محاسبات سرانگشتی ساختمان محاسبه می‌شوند.
۸. آیا محاسبات سرانگشتی دقیق است؟
محاسبات سرانگشتی به‌طور معمول تقریبی هستند و برای برآورد اولیه پروژه‌ها استفاده می‌شوند؛ بنابراین دقت آنها پایین‌تر از محاسبات دقیق است.
۹. چرا مهندسان از محاسبات سرانگشتی در مراحل اولیه پروژه استفاده می‌کنند؟
زیرا محاسبات سرانگشتی زمان کمتری میبرد و به مهندسان کمک می‌کند تا پیش از وارد شدن به جزئیات، برآوردی از هزینه‌ها و نیازهای پروژه داشته باشند.
۱۰. در محاسبات سرانگشتی ساختمان، تخمین میلگرد چه اهمیتی دارد؟
تخمین میلگرد در محاسبات سرانگشتی به برآورد هزینه‌ها و تعیین مقدار مصالح فولادی برای سازه کمک می‌کند.
محاسبات سرانگشتی در مهندسی ساختمان به طور خلاصه
محاسبات سرانگشتی در مهندسی ساختمان ابزاری مفید برای تخمین سریع و اولیه مقادیر مختلف هستند. این محاسبات نمی‌توانند جایگزین محاسبات دقیق مهندسی شوند، اما برای برآورد سریع، برنامه‌ریزی اولیه و کنترل هزینه‌ها بسیار کاربردی‌اند. در اینجا به دسته‌بندی و جمع‌آوری مهم‌ترین محاسبات سرانگشتی مورد استفاده مهندسین ساختمان می‌پردازیم:
۱. محاسبات سرانگشتی مربوط به اسکلت سازه:
اسکلت بتنی (بدون وزن آرماتور سقف):
قاب خمشی + دیوار برشی: ۳۵-۶۰ کیلوگرم بر متر مربع
قاب خمشی متوسط: ۴۰-۵۵ کیلوگرم بر متر مربع
قاب خمشی ویژه: ۴۵-۷۰ کیلوگرم بر متر مربع
اسکلت فولادی (بدون وزن آرماتور سقف):
مهاربندی هم‌مرکز: ۴۵-۷۰ کیلوگرم بر متر مربع
مهاربندی غیر هم‌مرکز: ۵۰-۷۵ کیلوگرم بر متر مربع
قاب خمشی متوسط و معمولی: ۶۵-۱۰۵ کیلوگرم بر متر مربع
قاب خمشی ویژه و معمولی: ۷۰-۱۱۵ کیلوگرم بر متر مربع
وزن تقریبی میلگرد (شاخه ۱۲ متری): (جدول در پاسخ قبلی ارائه شده است. فرمول: (قطر میلگرد به میلی‌متر)<sup>۲</sup> / ۱۶۹ = وزن یک متر میلگرد به کیلوگرم)
۲. محاسبات سرانگشتی مربوط به مصالح:
بتن: ۲.۲ تن شن و ماسه برای هر متر مکعب بتن
ملات دیوارچینی: ۱.۸ تن ماسه برای هر متر مکعب ملات
اندود (افقی یا قائم): ۱.۸۵ تن ماسه برای هر متر مکعب اندود
ملات فرش کف (سنگ و سرامیک): ۱.۶۷ تن ماسه برای هر متر مکعب ملات
حجم ملات فرش کف (سنگ و سرامیک): ۳۰ لیتر بر متر مربع
حجم بتن سقف:
سقف آجری: ۵۰۰ لیتر بر متر مربع
سقف تیرچه بلوک: ۷۷۰ لیتر بر متر مربع
سیمان و ماسه برای کفسازی: حدود ۱۲ کیلوگرم سیمان و ۷۰ کیلوگرم ماسه برای هر متر مربع کفسازی
گچ برای اندود گچ و خاک: هر کیسه ۴۰ کیلویی گچ برای حدود ۲.۸ متر مربع
گچ برای سفیدکاری: هر کیسه ۴۰ کیلویی گچ برای حدود ۱۲ متر مربع
کلام آخر در مورد محاسبات سرانگشتی مهندسان ساختمان
محاسبات سرانگشتی در مهندسی ساختمان ابزاری مفید برای تخمین سریع هزینه‌ها، مصالح و زمان‌بندی پروژه‌ها است. این روش به مهندسان و پیمانکاران کمک می‌کند تا بدون نیاز به تحلیل‌های پیچیده، برآوردهایی اولیه از نیازهای پروژه داشته باشند. اگرچه دقت آن پایین‌تر است، اما برای برنامه‌ریزی اولیه، تصمیم‌گیری سریع و مدیریت منابع بسیار مؤثر است و به تسریع فرآیند و کاهش هزینه‌ها کمک می‌کند.
