آموزش صورت وضعیت نویسی موقت و قطعی گام به گام + عکس
اگر شما هم جزو افرادی هستید که به طور جدی به دنبال یادگیری صورت وضعیت نویسی ساختمانی (برق، مکانیک و ابنیه) هستید و کلاس‌های مختلفی ثبت نام نموده اید و یا کتاب‌های زیادی در زمینه صورت وضعیت (Project Status Report) مطالعه کرده اید و کلی فیلم آموزشی تماشا کرده اید اما در آخر عاجز مانده اید توصیه میکنیم حتما تا انتهای این مقاله آموزشی همراه ما باشید. ما در ادامه به طور مفصل راجع به صورت وضعیت موقت و قطعی و بخش‌های آن توضیح داده ایم و تا آنجایی که توانسته ایم سعی کرده ایم آموزش صورت وضعیت نویسی را به طور جدی جلو ببریم.
تعریف صورت وضعیت چیست؟
شاید پرتکرارترین جمله‌ای که همه ما در مورد تعریف صورت وضعیت شنیده باشیم این جمله میباشد:
در آخر هر ماه پیمانکار وضعیت کارهای انجام شده از شروع کار تا تاریخی را که طبق نقشه‌های اجرایی، دستور کارها وصورت مجلس هاست اندازه گیری می‌نماید و مقدارمصالح و تجهیزات پای کار را تعیین می کند،سپس براساس فهرست بهای منضم به پیمان،مبلغ صورت وضعیت را محاسبه کرده و آن را در آخر هر ماه تسلیم مهندس ناظر می‌نماید.(ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان)
شاید عبارت بالا از مفهوم صورت وضعیت قدری برای نفرات تازه کار گیج کننده باشد اما ما قصد داریم به شکل دیگری مفهوم صورت وضعیت نویسی را برای شما آشکار سازیم.
صورت وضعیت یعنی پول. این یعنی چه؟
صورت وضعیت نویسی یعنی درآمد پیمانکار، حقوق مهندسین دفتر فنی و اجرائی، پول کارگران و در حالت کلی سود مجموعه فهوم صورت وضعیت نویسی به همین سادگی بود اما اگر بخواهیم به شکل رسمی تر بیان کنیم می توانیم بگوییم پیمانکار بعد از انجام هر کاری باید مقدار مصالح و تجهیزات به کار رفته در آن عملیات را با استفاده از متره و برآورد بدست آورد و با ضرب در بهای اجرای آن ، مبلغ عملیات را از کافرما درخواست نماید.
تنظیم صورت وضعیت را اصولی یاد بگیر
یکی از مهارت‌های لازم برای مهندسین عمران، مهارت تنظیم صورت وضعیت است. در واقع صورت وضعیت نویسی جزو مهم ترین مراحل اجرای یک پروژه است که به پیمانکار یا مهندس اجرایی کمک میکند تا با مدارک و اسناد، پروژه را کنترل کند. کسب این مهارت به مهندسین عمران این امکان را میدهد تا جایگاه شغلیشان ارتقا بدهند و در شرکت‌های گرید بالا کارآمدتر به نظر برسند.
با کسب مهارت در صورت وضعیت نویسی، جایگاه شغلی خود را ارتقا ببخشید
با کسب مهارت در صورت وضعیت نویسی میتوانید جایگاه شغلی خود را ارتقا بدهید و از فرصت‌های شغلی خوبی استفاده کنید. اگر در رزومه خود مهارت متره و برآورد را قید کنید؛ شانس خود را برای استخدام در شرکت‌های گرید بالا یا سازمان های دولتی بیشتر خواهید کرد. اگر دانشجوید ؛ پیشنهاد میکنیم که تا تازه نفس هستید؛ این مهارت را یاد بگیرید و از همان ابتدا با قدرت وارد بازار کار شوید.
هدف از تهیه صورت وضعیت چیست و چرا باید این مهارت را یاد بگیرید؟
صورت وضعیت نویسی (Project Status Report) همانطور که از اسمش تا حدودی مشخص است، از وضعیت پروژه ها، گزارش هایی صورت جلسه میشود. بذارید، واضح تر برای شما توضیح دهیم. ببینید، صورت وضعیت به معنای صورت کارکرد دوره ای یک پیمانکار یا همان مهندسین اجرا است که کارکرد های خود را در قالب اکسل و نرم افزارهای دیگر، به کارفرمایان ارائه میدهد.
مثلا فرض کنید شما مسئولیت اجرای یک پروژه دولتی یا خصوصی را در دست گرفته اید و در هر مرحله یک سری کارهای عملیاتی را انجام میدهید. قطعا برای اینکه کارفرما حساب کارهای انجام شده دستش بیاید و شما شفاف تر مسیر پروژه را طی کنید و هزینه ها را بررسی کنید، نیاز دارید تا جزئیات پروژه را در پایان هر ماه و آخر پروژه مکتوب کنید.
برای مثال برای پروژه تاسیسات مکانیکی ساختمان، مثل راه اندازی سیستم های تهویه مطبوع بیمارستان یا عملیات های عمرانی، شهرسازی و حتی پروژه هایی با حجم کمتر مثل تاسیسات برق ساختمان های اداری، نیاز به صورت وضعیت است. اگر پروژه کمتر از یک ماه طول بکشد، بی شک فقط به یک صورت وضعیت نویسی نیاز است، در صورت ادامه دار بودن پروژه، باید ماهانه، صورت وضعیت پروژه را تحویل کارفرما داد تا هزینه های مستقیم و غیر مستقیم، شفاف سازی شود.
در صورت وضعیت چه چیزهایی باید قید و مکتوب شود؟
خیلی از افراد قبل از شروع صورت وضعیت، پیش خود میگویند، که « در صورت وضعیت نویسی چه چیزهایی باید قید کرد» خب ببینید دوستان، در یک کلام باید بگوییم که، هر چیزی یا کسی که برای پروژه نیاز است و هزینه دارد باید در نظر گرفته شود.
از لحظه شروع تا پایان پروژه، برای پیاده سازی مراحل پروژه قطعا به یک سری لوازم، تجهیزات، نیروهای انسانی، امکانات و… نیاز است. اگر نباشد که پروژه طی نمیشود. اما هر یک از این ها، هزینه بر و زمان بر است. برای مثال ممکن است برای یک پروژه عمرانی به ۱۰۰ نیرو انسانی اعم از مهندسین عمران، برق، تاسیسات ساختمان، بنایان، نقاشان و کارگران نیاز باشد. یا برای پروژه ای دیگر فقط به مهندسین برق احتیاج باشد. یا اینکه مصالح خاصی برای پروژه باید تهیه شود. لذا تک تک تجهیزات، مصالح، وسایل و نیروهای انسانی همراه با جزئیات باید مکتوب شود.
هزینه های مستقیم شامل دستمزد نیروهای انسانی، هزینه تهیه وسایل موردنیاز مانند روان‌کننده برای بتن و لباس کار، سیمان، سیستم و دستگاه ها و… میباشد و هزینه های غیرمستقیم شامل سوخت ماشین آلات، برق مصرفی برای روشن گذاشتن دستگاه های خاص، هزینه آب مصرفی، حمل مصالح، بیمه و… است. همانطور که گفته شد، صورت وضعیت نویسی باید ماهانه انجام شود.
این هزینه ها هر ماه توسط گروه مترور باید باتوجه به نوع قرارداد به صورت مقطوع یا بر اساس فهرست بها و فاکتورهای خرید، لیست شوند و به گروه مهندسین مشاور تحویل داده شود تا آنها با بررسی و اصلاحیات لازمه و درنهایت تائید، آن را به کارفرما جهت پرداخت، تحویل دهد. یک صورت وضعیت نهایی هم باید انجام شود.
نمونه صورت وضعیت پیمانکاری
در ادامه به طور شفاف در مورد فهرست بها، صورت وضعیت نویسی ماهانه و اصلی، فاکتور توضیح داده ایم.
انواع صورت‌وضعیت ( (Project Status Report) چیست؟
صورت وضعیت لیستی از کارها و خدمات انجام شده به همراه هزینه‌ها هستند که در یک پروژه صورت گرفته است. یک صورت وضعیت استاندارد شامل مواردی همچون شناسنامه صورت وضعیت، مستندات، ریز متره، خلاصه متره، ریز مالی، خلاصه مالی کل و فاکتورهای خرید میشود. اما صورت وضعیت دارای دو نوع موقت و قطعی می باشند
صورت‌وضعیت‌ها در حالت کلی به ۳ دسته تقسیم می شوند:
صورت وضعیت موقت: صورت‌وضعیت های موقت، به صورت‌وضعیت‌هایی گفته میشود که جنبه موقت داشته مقادیر و هزینه های درج‌شده، علی الحساب است.
صورت وضعیت ماقبل قطعی: این نوع صورت وضعیت به آخرین صورت وضعیت موقت گفته میشود. بلافصله پس از آن باید، صورت وضعیت قطعی ایجاد شود.
صورت وضعیت قطعی:
صورت وضعیت قطعی، همان صورت وضعیت اصلی و پایانی است. طبق ماده ۴۰، مطابق با شرایط عمومی پیمان، مهندس اجرا پروژه باید حداکثر تا یک ماه از تاریخ تحویل موقت، صورت‌وضعیت قطعی کارهای انجام‌شده را بر طبق اسناد و مدارک پیمان به مهندس مشاور تحویل دهد. کارفرما موظف است حداکثر تا سه ماه بعد از تحویل آن، تمامی مبالغ باقیمانده را پرداخت نماید.
صورت وضعیت قطعی در زمان پایان کار و با تسلیم نمودن اسناد تنظیم میشود. در این صورت وضعیت بندهای باقی مانده از پیمان و هزینه های تمام شدن کار و جمع شدن کارگاه ذکر خواهد شد. پیمانکار تا یک ماه بعد از تحویل موقت، باید صورت وضعیت قطعی را طبق کارهای صورت گرفته و مواد قرار داد به مهندس مشاور برساند. مهندس مشاور نیز باید طی مدت ۲ ماه آن را مورد بررسی قرار دهد و به کارفرما ارائه نماید. کارفرما نیز وظیفه دارد تا حداکثر ۳ ماه بعد از وصول آن همه ی مبلغ باقی مانده را پرداخت کند.
اگر میخواهید صورت وضعیت قوی و درستی را تهیه کنید به موارد زیر دقت فرمائید.
- صورت وضعیت را طبق اسناد و مدارک تدوین کنید.
- بر طبق فهرست ها و فرم های سازمان مدیریت و برنامه نویسی این صورت وضعیت ها را تهیه نمائید.
- هر ماه صورت وضعیت را تنطیم فرمائید.
- طبق دستور کارها و صورت جلساتی که در دست دارید این صورت وضعیت ها را بنویسید.
- آدرس هایی را که باید بنویسید به صورت خوانا ذکر نموده و قلم خوردگی نداشته باشد.
- صورت وضعیت تان دارای جلد باشد.
- از رایانه و نرم افزارهای لازم در تهیه ی هر چه بهتر این صورت وضعیت ها استفاده نمائید.
مطلب مرتبط: بهترین نرم افزار صورت وضعیت نویسی
مواردی که عنوان شد میتواند کمک شایانی را در تهیه و تنظیم صورت وضعیت هایی که به دست شما نوشته میشود داشته باشد. ضمن این که استفاده از این مطالب استانداردهای کار شما را نیز بالا خواهد برد.
در صورت نیاز به شرکت در دوره آموزش صورت وضعیت نویسی، میتوانید ویدیوهای آموزشی آموزشگاه مهندسی ساختمان را تهیه کنید. یکبار هزینه کنید و یکبار برای همیشه قضیه صورت وضعیت نویسی را یاد بگیرید. در صورتی که در مورد دوره آموزش صورت وضعیت سوالی دارید، با شماره ۸۸۸۳۱۰۲۱-۰۲۱ تماس بگیرید.
صورت وضعیت موقت
این نوع صورت وضعیت را پیمانکار به شکل دوره ای و در حین انجام کارها تدوین می نماید. این سند را به خاطر پرداخت هزینه هایی که برای خرید مصالح پای کار و هزینه های تجهیز کارگاه در طول زمان مشخص صورت گرفته تنظیم می نمایند. فراموش نکنید اگر این صورت وضعیت به موقع به دست کارفرما نرسد اگر تاخیری در پرداخت هزینه ها صورت گیرد هیچ مسئولیتی متوجه کارفرما نیست. به آخرین صورت وضعیت موقت در اصطلاح صورت وضعیت ماقبل قطعی نیز می گویند.
چرا صورت وضعیت نویسی ضروری است و پیمانکاران باید آنها هر ماه و پایان پروژه تحویل دهند؟
همانطور که تا به اینجا متوجه شدید، هدف پیمانکاران از تهیه صورت وضعیت، ارائه گزارش مالی از عملکرد عملیات اجرایی انجام شده بر مبنای قرارداد فی مابین، به کارفرمای خود برای مشخص شدن میزان کارکرد ریالی در پروژه و به طبع آن، درخواست پرداخت این مبلغ در وجه پیمانکار میباشد. به صورت خلاصه برای شما شفاف شد که صورت وضعیت توسط پیمانکار تهیه و تنظیم می گردد و بعد از بررسی و تایید دستگاه نظارت و مهندسین مشاوره جهت تصویب و پرداخت به کارفرما ارسال می گردد. کار فرما نیز پس از بررسی و تطابق کلی کار انجام شده با مبلغ ادعایی پیمانکار هزینه های کار انجام شده را به حساب پیمانکار واریز می نماید.
لازم به توضیح می باشد که طبق ماده (۳۷) شرایط عمومی پیمان، صورت وضعیت ها در آخر هر ماه توسط پیمانکاران تهیه و ارسال می گردد، ولی این شرایط می تواند طبق شرایط خصوصی پیمان و یا طبق توافقات فی مابین در طول اجرای پروژه ها، تغییر یافته و بازه های زمانی ارسال صورت وضعیت ها کاهش و یا افزایش یابد.
( در هر پیمان، علاوه بر شرایط عمومی پیمان، دفترچه ای به نام شرایط خصوصی پیمان تهیه می شود که برای هر پیمان مختص به همان پیمان بوده و در آن شرایط خاص حاکم بر هر پروژه از قبیل مشخصات فنی اختصاصی پروژه، روش های پرداخت، شرایط تعدیل قیمت ها، پیش پرداخت و غیره مشخص میشود)
در صورتی که پیمانکار تقسیم بندی ارسال صورت وضعیت ها را به درستی انجام دهد و مطالبات مالی خود را طی چند صورت وضعیت مطالبه کند، هر صورت وضعیت حکم یک صورت وضعیت موقت را دارد، به این دلیل که پیمانکار ساختمان، کار را تا مرحله مورد نظر خود به صورت موقت به کارفرما تحویل می دهد، تا پس از پرداخت مطالباتش وارد فاز بعدی کار گردد.
عدم صورت وضعیت نویسی چه عواقبی ممکن است در پی داشته باشد؟
اگر پس از اتمام عملیات، کار نوشتن متره، صورتجلسات و ارسال صورت وضعیت انجام نشود و پولی از بابت اجرای آن عملیات به دلیل تاخیر در ارسال صورت وضعیت به پیمانکار پرداخت نشود؛ پیمانکار متوجه ضرر مالی خواهد شد و بالطبع حقوق و دستمزد تمامی کارکنان به تعویق خواهد افتاد. نوشتن یک صورت وضعیت اصولی جزء مهمترین فعالیت هایی میباشد که تمامی مهندسین ساختمانی باید به آن تسلط کافی داشته باشند. زیرا اندکی تعلل و بی تجربگی در نوشتن صورت وضعیت خسارات جبران ناپذیری هم به گروه پیمانکاری و هم گروه کارفرمائی وارد خواهد نمود.
همانطور که مشخص است، گزارش وضعیت یک نمای کلی را از مراحل اجرای پروژه نشان میدهد و به مدیران و کارفرمایان پروژه این پیام را می‌رساند که پروژه آنها در هر زمان، در چه مرحله ای قرار دارد و چه هزینه های داشته و خواهد داشت. به جرات میتوان گفت با وضعیت صورت نویسی میتوان نقاط ضعف و نیازهای پروژه را شناسایی و صلاحیت پیمانکاران و مهندسین اجرا را بررسی کرد و در صورت، وجود اختلال در روند پروژه و هزینه های غیر قابل منطقی و گزاف، پیمانکار زیر سوال میرود.
لازم به ذکر است که آماده کردن صورت وضعیت قطعی زمان بر و بسیار حساس است؛ چرا که کوچکترین اشتباه محاسباتی یا اشتباه تایپی غیر قابل برگشت است. با توجه به این نکته مهم، کارشناس متره یا همان مترور باید نهایت دقت را در صورت وضعیت نویسی داشته باشد. باید اضافه کنیم که داشتن تجربه کاری در صورت وضعیت، خیلی میتواند به روند کار و صحت کار کمک کند.
نکته بسیار مهم در صورت عدم تهیه صورت وضعیت
اگر پیمانکار پس از اجرای پروژه اش، اقدامی جهت تهیه صورت وضعیت قطعی نکند، مهندس مشاور موظف است که با تائید کارفرما و هزینه پیمانکار، به تهیه آن اقدام کند. یعنی هزینه های تاخیر و خسارت بر دوش پیمانکار می افتد. اگر پیمانکار از امضاء کردن صورت وضعیتی که مهندس مشاور تدوین کرده، امتناع کند، مهندس مشاور باید بدون امضای پیمانکار آن را برای کارفرما ارسال می کند.
اگر پیمانکار اعتراضی نسبت به نظر کارفرما دارد باید اعتراض خود را طی مدت ۱ ماه، با ارائه دلیل و مدرک،به اطلاع کارفرما برساند.
آموزش صورت وضعیت نویسی به صورت گام به گام
به جرات میتوان گفت بالغ بر ۹۰ درصد کسانی که در حال مطالعه این مقاله هستند در آموزشگاه های رانندگی ثبت نام کرده اند،آیا روز اولی که شما پشت فرمون نشستید ، شروع به رانندگی کردید؟ یا اینکه مربی اول از همه شما را با تجهیزاتی همچون گاز،کلاچ،ترمز و دنده آشنا کرد؟
یادگیری صورت وضعیت نیز به همین شکل میباشد، ابتدا با هم اصول اولیه را مرور میکنیم که در حین آموزش مثلا وقتی به واژه مهندس مشاور یا صورت جلسه نویسی اشاره شد آشنایی کامل با این واژگان داشته باشید.
نحوه ترتیب چینش مکتوبات صورت وضعیت‌ها
۱- خلاصه مالی کل
۲- خلاصه مالی
۳- مالی
۵- خلاصه متره
۶- متره
۱. شناسنامه صورت وضعیت: منظور از شناسنامه (روکش)، دقیقا همان صفحه اول صورت وضعیت نویسی است. در صفحه اول، اطلاعاتی از جمله موضوع پیمان، تاریخ و مدت آن، مشخصات پیمانکار، اطلاعات مشاور و کارفرما و همچنین تمام مبانی قرارداد درج میشود..
۲. مستندات: در قسمت مستندات صورت وضعیت، تمامی ابلاغیه‌های دریافتی از کارفرما، صورتجلسات و دستور کارها درج میشود.
۳. ریز متره: ریز متره به تمامی مقادیر و جزئیات در مورد اقلام تهیه شده از جمله طول، عرض و ارتفاع که توسط مترور اندازه‌گیری میشود، گفته میشود.
۴. خلاصه متره: در صورت وضعیت نویسی در جایگاه پنجم باید، خلاصه ای از متره درج شود.
۵. ریز مالی: ریز مالی برای ارائه صورت وضعیت قطعی تنظیم میشود و نیازی نیست در صورت وضعیت موقت وارد شود. این قسمت شامل تمام مبالغی میشود که از ابتدای پروژه هزینه شده است.
۶. خلاصه مالی کل: در بخش ششم صورت وضعیت، باید خلاصه ای از وضعیت ریز مالی نوشته شود. به این قسمت، روکش مالی نیز گفته میشود.
۷. فاکتورهای خرید: در این قسمت،تممی فامتورهای خرید باید درج شود. میتوان آن را اسکن کرد و در نرم افزار وارد کرد. اقلام فاکتوری باید معتبر و قابل پیگیری باشند و جداگانه در مدارک بیایند. در زیر یک نمونه فاکتور خرید درج شده است.
اقلام فاکتوری در صورت وضعیت نویسی
یراق آلات ،قطعات و کارهای سبک چوبی و فلزی که کار اضافه ای برروی آنها انجام نمیگیرد و فقط نیاز به خرید و نصب دارند جزو اقلام فاکتوری محسوب میشوند و پس از اعمال ضرایب بالاسری هزینه آنها به پیمانکار پرداخت میشود.
نکته: اقلام فاکتوری بخشی از قیمت های جدید محسوب میشوند و باید محدودیت سقف قیمتهای جدید هنگام محاسبه آنها منظور شود.
نکته: یراق آلات جز اقلام فاکتوری بوده و قیمت نهایی آنها پس از تایید مهندس مشاور و کارفرما فقط با اعمال ضریب بالاسری مربوطه قابل محاسبه میباشند.
برای محاسبه هزینه راه اندازی و جمع کردن کارگاه از جمع مبالغ بدون احتساب ضریب سه رشته استفاده میشود. در صورتی که محاسبه هزینه کارگاه از روش واقعی تهیه شود باید با توجه به شرایط و نوع و روش اجرای کار ریز قیمتهای ردیفهای پیش بینی شده در فهرست راه اندازی و جمع کردن کارگاه برا اساس قیمتهای روز در مکان اجرای پروژه و با اعمال ضرایب بالاسری به شکل مقطوع محاسبه و روبروی ردیفهای مورد نظر درج شود که در این صورت تمام ردیف های مربوط به تجهیز کارگاه با اعمال ضرایب آنها به صورت دقیق و درحالی که سقف آنها مشخص میباشد در محاسبات پیش بینی میشود.
اما در روش برآورد درصدی تجهیز کارگاه هزینه تجهیز کارگاه درصدی از هزینه کل اجرای پروژه حساب میشود و بدلیل اینکه شاید به قسمتهایی از ردیفهای تجهیز کارگاه نیاز نباشد برای رعایت سقف درصد ذکر شده بهتر است هزینه راه اندازی و جمع کردن کارگاه به شکل درصدی از کل هزینه اجرای کار و بدون احتساب ضرایب دیگر محاسبه شود.
اما با توجه به اینکه این مبلغ بعنوان بخشی از مبلغ صورت وضعیت‌ها میباشد متناسب با پیشرفت کار موضوع قرارداد و پس از اعمال ضریب پیشنهادی پیمانکار پرداخت میشود و بدین ترتیب در محاسبه هزینه تجهیز کارگاه ضرایب مربوطه اعمال شده است. به عبارت دیگر از آن جهت که براساس مفاد موجود در شرایط عمومی پیمان برآورد هزینه اجرای کار مبلغی است که بعنوان هزینه اجرای موضوع قرارداد توسط کارفرما محاسبه و اعلام گردیده است بنابراین تمام ضرایب در آن اعمال شده است.
بر اساس ماده قانون (د-۱۴) ضریب پیمان یا مبلغ پیشنهادی پیمانکار از تقسیم مبلغ اولیه پیمان بر مبلغ برآورد کل هزینه اجرای پروژه بدست می‌آید. بنابراین تمام ضرایب موجود در قرارداد به صورت نامحسوس در این ضریب اعمال شده و با ضرب آن در ردیف تجهیز کارگاه هنگام برآورد هزینه به صورت درصدی از کل هزینه اجرای کار عملا تمام ضرایب دیگر نیز در محاسبه اعمال میشوند.
همچنین در روش دیگری برای محاسبه هزینه تجهیز و جمع کردن کارگاه به صورت درصدی، مشاوران هزینه کل اجرای کار را با ضرب تمام ضرایب در عددی مابین ۴ تا ۵ درصد محاسبه میکنند و در زمان پرداخت مانند زمان محاسبه، صورت وضعیت کارکرد را بعد از اعمال ضرایب در ضریب صدرصدی تجهیز کارگاه ضرب کرده و مبلغ قابل پرداخت را براز تجهیز و جمع کردن کارگاه محاسبه میکنند.
نتیجه حاصل شده در محاسبه مبلغ پرداختی در هر دو روش بالا، مشابه یکدیگر میباشد و فقط در زمان محاسبه، به اندازه حاصلضرب کلیه ضرایب با یکدیگر اختلاف دارند که روش اول به دلیل رعایت سقف درصدی تجهیز کارگاه نسبت به روش دوم بیشتر محافظه کارانه میباشد.
مطلب مرتبط: روش تهیه برآورد هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه
انواع ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت
برای متره و برآورد مصالح و تجهیزات موردنیاز باید مهندس متره قیمت خام به دست آمده به قیمت واقعی نزدیک شود، یک کارشناس متره، باید از یک سری ضرایب بسته به شرایط پروژه استفاده کند. هریک از این ضرایب می پردازیم. در تصویر زیر، جدل ضرایب مورد استفاده در صورت وضعیت نویسی مشخص شده است.
شناسنامه پروژه، مستندات، ریز و خلاصه متره، ریز و خلاصه مالی و فاکتور خریدها از مهمترین مواردی هستند که حتما باید در انواع صورت وضعیت نویسی قید شوند.
ریزمتره و اندازه گیری فعالیت‌ها
میزان انجام کارهای صورت گرفته در حین انجام کار باید از طریق روش متره بسته و به صورت ریزمتره محاسبه و ثبت شوند. و بهتر است در کنار محاسبه مقادیر کارها و تهیه ریز متره صورتجلسات آن کارها نیز تنظیم شود. هر ردیف کاری به صورت جداگانه دارای یک ریزمتره میباشد که بر اساس مقادیر و فهرست بهای ضمیمه شده در پیمان، قیمتهای جدید، اجناس فاکتور شده و یا شرایط روز قرارداد تهیه و تنظیم میشود.
حمل و نقل(زمینه ابنیه)
هزینه حمل و نقل مصالح موجود در ردیفهای فهرست بهای ابنیه برای مسافت تا شعاع ۳۰ کیلومتر میباشد و در صورتیکه فاصله محل بارگیری مصالح بیشتر از ۳۰ کیلومتر باشد هزینه حمل مصالح بر طبق اصول درج شده در فصل ۲۸ فهرست ابنیه برآورد میشود و د صورت وضعیت ثبت میگردد
. بر اساس موارد ذکر شده در فصل ۲۸ فهرست ابنیه هزینه حمل فقط به مصالحی مانند سیمان، آهن آلات،آجر و بلوک سفالی، مصالح سنگی مانند شن و ماسه، قلوه سنگ، لاشه سنگ و تونان،بلوک سفالی و بتونی سبک، جدول ها و کفپوشهای بتنی پیش ساخته ماشینی و پرسی تعلق میگیرد و برای محاسبه آن باید بر اساس مقادیر تعیین شده در مقدمه فصل ۲۸ و ضرایب موجود در ردیف های کارهای اجرایی ذکر شده در صورت وضعیت و میزان مصالح حمل شده تن مقادیر مصالح را بدست آورید و سپس هزینه حمل را با توجه به مسافت حمل بر اساس ردیف های ۱۵۰۱۰۱ تا ۱۵۰۵۰۵ موجود در فهرست ابنیه محاسبه کنید.
منظور از متره در صورت وضعیت نویسی
متره در مهندسی ساختمان به فرآیند اندازه گیری مقدار مصالح مورد نیاز برای اجرای یک پروژه یا محاسبه مقدار مصالح به کار رفته در یک پروژه گفته میشود.
توجه کنید دوستان اگر متره قبل از اجرای پروژه انجام بشود یعنی ما داریم کار برآورد رو انجام میدیم.
و اگر در حین اجرای پروژه و بعد از اجرای پروژه انجام بدیم یعنی داریم اندازه گیری رو برای کارای صورت جلسه و وضعیت نویسی انجام میدیم.
منظور از پایه و اساس قیمت های فهرست بها در صورت وضعیت نویسی
با توجه به تورم و تغییرات هر ساله در قیمتهای مصالح، دستمزد نیروی انسانی و هزینه ماشین آلات، بهای واحد انجام کارهای عمرانی مندرج در فهرست بها نیازمند تجدید نظر است.
لذا پس از انتشار اولین سری از فهارس بها، تقریبا هر ساله فهرست بهای رشته های مختلف تهیه و در گروه اول به دستگاههای اجرایی ابلاغ میشود. فهرست بها برق، فهرست بها مکانیک، فهرست بها ابنیه در سال جدید را از آموزشگاه دانلود کنید.
پس از ابلاغ هر فهرست بها، سازمان ها و دستگاه های اجرایی موظف هستند برآورد اجرای کارهای خود را براساس آن انجام دهند. در برآورد بهای واحد از قیمت های عرف بازار (طبق گزارشات مرکز آمار) استفاده میشود.
منظور از دوره مبنا در صورت وضعیت نویسی
اغلب برای تهیه فهرست بهای هر سال، از قیمت های سه ماهه چهارم سال قبل استفاده می کنند. به این سه ماهه دوره مبنا گفته می شود. به عنوان مثال برای تهیه فهرست بهای سال ۹۸ از قیمت های سه ماهه چهارم سال ۹۷ استفاده شده است.
طبق تعریف، قیمت واحد مندرج در فهرست بها متوسط قیمت تمام شده در هر کار است و کلیه عملیات لازم برای انجام کار را در بر می گیرد. این هزینه ها شامل تهیه و حمل مصالح به کارگاه، ابزار کار ماشین آلات، نیروی انسانی و … است. در صورتی که شرح قیمت ها برای هر یک موارد روشن نباشد، در این خصوص موضوع از سازمان مدیریت و برنامه ریزی استعلام و نظر آن سازمان در این مورد، ملاک عمل قرار می گیرد. لازم به ذکر است که قیمت های واحد فهرست بها تعیین کننده مشخصات و چگونگی انجام کار نیستند.
ساختار فهرست بها به چه شکل است؟
هر رشته از فهرست بها در یک رسته جای می گیرد. از انواع رسته ها می توان به ساختمان، نفت و گاز، راه و ترابری، کشاورزی، مهندسی آب و اشاره کرد. ممکن است از یک رشته فهرست بها در دیگر رسته ها هم منتشر شده باشد.
به عنوان مثال هم رسته راه و ترابری و هم رسته ساختمان دارای رشته ابنیه هستند. هر رشته از فهرست بها معمولا شامل موارد زیر است:
الف ) دستورالعمل کاربرد
در این بخش دستورات کلی در مورد چگونگی برآورد کار براساس فهرست بها و نحوه پرداخت ها آمده است، همچنین در این بخش برخی تعاریف اولیه از قبیل آیتم، آیتم ستاره دار، تقسیم بندی و نحوه شماره گذاری هر آیتم، محدودیت درصدی انواع مختلف آیتم های فهرست بها در مناقصات و … آورده شده است.
ب ) کلیات
در کلیات فهرست بها توضیحاتی در مورد فصول آن، مواد و مصالح مصرفی در آیتم های مشخصات فنی، نحوه پرداخت هزینه های حمل مصالح، تهیه و تنظیم صورتجلسات، نحوه پرداخت از بابت مصالح پای کار و ارائه شده است. به عنوان مثال جدول مقدار سیمان مصرفی در ملات ها در این قسمت آمده است.
پ ) مقدمه فصل
به طور معمول در ابتدای هر فصل از فهرست بها توضیحات لازم در مورد چگونگی انجام کارها، معیار انتخاب آیتم ها، اضافه بها و نحوه پرداخت و مدارک مورد نیاز آن آمده است. در مواردی که شرح اقلام گویای آنها نباشد، توضیحات دیگری نیز ذکر شده است ( با توجه به ابهامات ایجاد شده در حین اجرای کار و پرداخت های مربوطه، برخی از این توضیحات در طی سالیان متمادی تغییر کرده و کامل تر شده است)
ت ) شرح و بهای واحد
ردیف بخش اصلی فهرست بها، جداولی است که در آن شرح هر آیتم کاری و بهای واحد مربوط به آن آمده است. در این جدول هر ایتمی
فعالیتی دارای یک شماره منحصر بفرد است، این شماره، ردیف فهرست بها یا شماره ردیف فهرست بها گفته می شود. به منظور سهولت دسترسی به ردیف های مورد نیاز و امکان درج ردیف های جدید، ردیف های هر فصل با توجه به ماهیت آن ها، به گروه ها یا زیر فصل های جداگانهای تفکیک شده است.
ث ) شماره ردیف های فهرست بها
شماره ردیف های فهرست بها، شامل شش رقم است که به ترتیب از سمت چپ، دو رقم اول به شماره فصل، دو رقم بعدی به شماره گروه یا زیر فصل و دو رقم آخر به شماره ردیف (شمارنده آیتم) اختصاص داده شده است.
شماره فصل
شماره ردیف
شماره گروه
مشخصات کارفرما در صورت وضعیت نویسی
یک شخصیت حقیقی یا شخصیت حقوقی است که یک طرف امضا کننده موافقتنامه یا قرارداد است و اجرای عملیات موضوع موافقت نامه و قرارداد را به پیمانکار یا مشاور واگذار در ضمن جانشینان و نمایندگان قانونی کارفرما در حکم کارفرما محسوب می شوند.
مطلب مرتبط: نحوه محاسبه صورت وضعیت پیمانکار
مشخصات مدیر طرح در صورت وضعیت نویسی
شخصیتی حقوقی است که به نمایندگی از طرف کارفرما و به منظور بهره گیری از دانش، مهارت ها، ابزارها و فنون مدیریتی، وظیفه مدیریت هماهنگی و نظارت بر مجموعه ای از پروژه های مرتبط را در جهت دستیابی به اهداف استراتژیک ، کسب اطمینان از تعبیر مناسب شرح کار،پیشرفت مناسب پروژه،ایجاد پایگاه دانش پروژه ها و صحت نتایج حاصل از اجرای پروژه ها را بر عهده دارد.
در تعبیر صنعتی و عمرانی، مدیر طرح را عامل چهارم هم نامیده اند زیرا علاوه بر سه عامل کارفرما، مشاور و پیمانکار. این عامل در مدیریت طرح ها به ایفای نقش می پردازد و از آنجا که در نظام سنتی سه عامل قبلی تعریف شده بودند به این رکن جدید، عنوان عامل چهارم تخصیص داده شده است.
مشخصات مهندسین مشاور
مهندسین مشاور به گروه یا تشکیلاتی گفته میشود که تخصص لازم در مورد طراحی،مطالعه و نظارت بر یک پروژه را بر عهده داشته باشند و دارای صلاحیت های مختلف در زمینه های کاری پروژه هستند. در واقع مهندس مشاور همکار و دستیار کارفرما محسوب میشود.
مشخصات مهندس ناظر در صورت وضعیت چیست؟
مهندس ناظر ساختمان (resident engineer) شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی است که در یکی از رشته های موضوع قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی ابنیه ساختمانی نظیر سازه ساختمان، معماری ساختمان، تأسیسات برقی و مکانیکی ساختمان جهت رعایت اصول و مقررات ملی ساخت و ساز توسط مجری ساختمان در حیطه صلاحیت مندرج در پروانه اشتغال خود نظارت می نماید. در ضمن مهندس ناظره کار کرد پیمانکاران را رسیدگی می کند.
منظور از دستگاه نظارت یا نظارت مقیم در صورت وضعیت چیست؟
دستگاه نظارت اصولا نماینده مهندسین مشاور در پروژه می باشد که برای نظارت اجرای صحیح پروژه و راهنمائی های لازم در کارگاه مستقر می گردد و در برخی مواقع عوامل کارفرما خود مسئولیت دستگاه نظارت را برعهده می گیرند.
مشخصات پیمانکار در صورت وضعیت نویسی
پیمانکار شخص حقوقی یا حقیقی است که سوی دیگر امضاء کننده ی پیمان است و اجرای موضوع پیمان را بر اساس اسناد و مدارک پیمان بر عهده گرفته است، نمایندگان و جانشین های قانونی پیمانکار در حکم پیمانکار می باشند.
- پیمانکار عمومی
- پیمانکار جز
منظور از برآورد در صورت وضعیت نویسی
اگر میزان منابع و زمان لازم قیمت گذاری شود، برآورد قیمت پروژه نامیده می شود.
برآورد قیمت، فرآیندی مداوم و پویا است. برآورد قبل از اجرای پروژه برای مشخص کردن بودجه پروژه و در حین اجرا یا پایان پروژه برای مشخص کردن قیمت تمام شده صورت می گیرد.
در فرآیند برآورد پروژه، سه عامل اصلی وجود دارد.
الف ) برآورد منابع فعالیت
تخمین منابع لازم با توجه به تنوع و کمیت مواد، افراد و تجهیزات برای اجرای فعالیت است.
ب ) برآورد مدت زمان فعالیت
تعیین تعداد دوره ها کاری مورد نیاز برای تکمیل فعالیت هایی که منابع آنها برآورد شده است.
ج ) برآورد هزینه‌ها
فرآیند تعیین تقریبی منابع مالی لازم برای تکمیل فعالیت های پروژه است.
برآورد پروژه بخشی از فرایند مدیریت است که در ابتدای چرخه حیات پروژه انجام می شود. هر چند به لحاظ زمانی و سطح تلاش جز کوچکی از پروژه محسوب می شود، اما بخش کلیدی و مهم برای برنامه ریزی و اجرای موفق پروژه است.
فراموش نکنید که یک صورت وضعیت استاندارد باید موارد زیر را داشته باشد:
- شناسنامه صورت وضعیت
- مستندات
- ریز متره
- خلاصه متره
- ریز مالی
- خلاصه مالی کل
- فاکتورهای خرید.
صورت وضعیت موقت چیست؟
یکی از مهترین فعالیت های دفتر فنی پیمانکار متره و اندازه گیری مقدار مصالح وارد شده و استفاده شده در پروژه است.
برای درک جمله بالا به مثال زیر توجه شود:
فرض کنید برای اجرای عملیات روشنایی خارجی ، تعداد ۴۵۰ چراغ ۵۰ وات پارکی مورد نیاز پروژه باشد، پیمانکار نسبت به تهیه این حجم از چراغ ها اقدام می‌نماید و در تاریخ ۱۰ خرداد این حجم از چراغ را وارد انبار میشود.
پس از ورود ۴۵۰ عدد چراغ ۳ حالت رخ خواهد داد:
۱-چراغ ها از تاریخ ۱۱ خرداد یعنی یک روز پس از ورود به انبار مورد استفاده قرار میگیرد و تا آخر ماه بعد یعنی ۱۱ تیر تمامی چراغ های وارد شده به انبار داخل پروژه نصب میشوند.
۲-چراغ ها از تاریخ ۱۱ خرداد تا ۱۱ تیر در انبار باقی می‌مانند و اجرا نمی‌شوند(به عبارتی تو انبار خاک میخورن و جز مصالح پایکار حساب میشود)
۳-تعدادی از چراغ ها توسط عوامل اجرایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در تاریخ ۱۱ تیر یعنی یکماه پس از ورود به انبار پیمانکار، مقدار ۴۱۰ عدد نصب میگردد اما باز هم ۴۰ عدد در انبار باقی می‌ماند (تو این حالت ۴۱۰ عدد چراغ کارکرد ما محسوب میشه و ۴۰ عدد هم جز مصالح پایکار ما)
سه حالت فوق محتمل ترین حالت هایی میباشد که در یک پروژه رخ میدهد
بررسی هر سه حالت فوق،محاسبه مقادیر آنها و محاسبه قیمت مربوطه جز صورت وضعیت نویسی موقت محسوب میشود.
صورت وضعیت یعنی لیست کارکرد بهمراه قیمت
شما لیستی از تعدا چراغ وارد شده به پروژه،اجرا شده و در انبار باقیمانده را در اختیار دارید
به چندین مدل ، صورت وضعیت این تعداد چراغ آخر ماه توسط عوامل دفتر فنی پیمانکار تهیه و برای کارفرما ارسال میشود:
۱-نیروی پیمانکار بسیار صادق و فعال میباشد ، تعداد مصالح پایکار و اجرا شده به دقت محاسبه و دقیق ترین نوع صورت وضعیت را برای کارفرما ارسال میشود.
۲-نیروی پیمانکار کمی زرنگ بوده و اگر مصالحی هم بعنوان مصالح پایکار در انبار باقیمانده باشد را هم بعنوان کارکرد در صورت وضعیت لحاظ میکند (به این خاطر که به مصالح پایکار ضرایبی تعلق میگیرد که قیمت آن قابل مقایسه با مقدار کارکرد نمی‌باشد مثلا اگر قیمت چراغ ۱۰۰ هزار تومان باشد با اعمال ضرایب پایکار به چیزی حدود ۶۶ هزار تومان تبدیل میشود و مهندسین دفتر فنی برای جلوگیری از این کاهش قیمت ، مصالح پایکار را هم بعنوان کارکرد در نظر می‌گیرند)
۳-نیروی پیمانکار فاقد صلاحیت و تنبل میباشد (حال شمارش و متره رو نداره) و بدون اطلاع از مقادیر اجرا شده تنها به ورودی انبار اکتفا می‌نماید و تمامی مقادیر وارد شده را بعنوان مصالح پایکار در نظر میگیرد و طبیعتا ضرر مال هنگفتی به پیمانکار وارد می‌نماید (یا در حالت کلی مقدار کارکرد و مصالح پایکار را اشتباه وارد میکند)
و حالت های دیگری که همگی ممکن است در پروژه ها رخ بدهد.
پس میتوان به وضوح دریافت ، صورت وضعیت هایی که در ابتدا و در حین اجرای پروژه برای کارفرما ارسال میشود دارای صحت صد در صدی نمی‌باشد و کارفرما مجاز میباشد بنابر عقیده و نظر خود نسبت به حذف و یا کم کردن برخی از آیتم ها و در نهایت کم کردن مبلغ نهایی پیمانکار اقدام نماید، به همین دلیل است که صورت وضعیت های تهیه شده در حین اجرای پروژه حکم صورت وضعیت موقت را دارند و تا مادامی که صورتجلسه و اسناد مربوطه به امضای کارفرما نرسد مبالغ پرداختی هم حکم موقت دارند همچنین مبالغ و مقدار نیز میتواند بسته به مدارک ارسالی از طرف پیمانکار کم یا زیاد شوند.
نوشتن صورت وضعیت موقت
نوشتن یک صورت وضعیت موقت را هر شخصی با هر درجه درجه سازمانی (البته مسلط به نرم افزارهایی همچون اکسل و اتوکد) میتواند انجام دهد ولی توجه به این نکته که چه شخصی میتواند بهترین نوع صورت وضعیت نویسی موقت را تهیه نماید تا بیشترین سود نصیب پیمانکار شود و از دوباره کاری جلوگیری به عمل آورد حائز اهمیت میباشد.
موارد ذیل جزء الزامی ترین فعالیت هایی میباشد که مهندس صورت وضعیت نویس قبل از نوشتن یک صورت وضعیت موقت حتما باید آن ها را رعایت نماید.
۱-تسلط به نرم افزار اکسل
۲-تسط به نرم افزار اتوکد
۳-آگاهی کامل از ورود و خروج انبار
۴-تسلط کامل به موارد اجرا شده در کارگاه (بطور مثال مهندس دفتر فنی پیمانکار باید بداند که کدام جبهه های کاری و فعالیت ها در کارگاه در حال پیگیری میباشد و از ریز کارکرد و متراژ با خبر باشد)
۵-تسلط کامل به قرارداد شرکت (به این دلیل که اگر آیتمی خارج از قرارداد به پیمانکار تحمیل شد سریعا مراتب را به اطلاع کارفرما برساند و درخواست دستور کار و قیمت جدید نماید)
به جرات میتوان گفت نوشتن یک صورت وضعیت موقت کار بسیار ساده و آسانی میباشد به شرط آنکه تمامی فعالیت ها (ورود و خروج انبار و ریز مقدار کارکرد) زیر ذره بین مهندس دفتر فنی باشد.
با فرض این موضوع که شما بعنوان مهندس دفتر فنی به تمامی موارد ذکر شده تسلط کافی دارید و بسیار فعال می‌باشید شروع به نوشتن صورت وضعیت موقت مینماییم. قبل از شروع لازم است یکسری از مستندات من جمله نقشه های ابلاغی از طرف کارفرما،قرارداد شرکت،فهرست بها مربوطه،صورتجلسات کارگاهی(در صورت وجود)،نقشه های کارگاهی و اگر در حین کار به مجموعه اضافه شده اید حتما لازم است صورت وضعیت های موقت قبلی پروژه را نیز در اختیار داشته باشد.
توجه داشته باشید اگر مدت زیادی نمی‌باشد که به نفرات صورت وضعیت اضافه شده اید حتما لازم است مقاله مربوط به مستند سازی را مطالعه فرمائید. پس از اینکه شما تمامی مستندات مربوطه را جمع آوری و یک دید کلی نسبت به پروژه،نقشه ها و روند اجرایی پروژه بدست آوردید لازم است نسبت به تهیه ریز متره اقدام نمائید.
ریز متره و به عبارتی بدست آوردن یه متره دقیق و مناسب جزء سخت ترین و مهمترین فعالیت هایی میباشد که در تهیه یک صورت وضعیت موقت مناسب و صد البته تهیه صورتجلسات و صورت وضعیت قطعی موثر میباشد. پس از تهیه یک ریز متره دقیق با کمک نقشه های ابلاغی،اصلاحی و ازبیلت لازم است تمامی اطلاعات در قالب یه فایل اکسل تحت عنوان ریزمتره جمع آوری شود.
سخن آخر در مورد صورت وضعیت نویسی و لزوم شرکت در دوره های آموزشی:
به احتمال زیاد برای فراگیری کامل و صفر تا صد صورت وضعیت نویسی در فضای اینترنتی، «آموزش صورت وضعیت نویسی با اکسل pdf»، « آموزش متره و برآورد و صورت وضعیت pdf» « نحوه نوشتن صورت وضعیت pdf» یا« کتاب آموزش صورت وضعیت نویسی» و… سرچ کرده اید تا به یک منبع جامع برسید، اما صادقانه بگوییم که هیچ چیز مانند شرکت در دوره و کلاس نمیتواند سریعا شما را به آن درجه از مهارتی که در ذهن دارید، برساند. قطعا با دیدن نمونه پی دی اف های رایگان میتوانید این مهارت را یاد بگیرید؛ اما سرعت یادگیری پایین است.
اگر نظر ما و مهندسین کاربلد را میخواهید باید بگوییم که شرکت در دوره های آموزش صورت وضعیت نویسی حرف اول را میزند. رشد بی رویه ظرفیت رشته های مهندسی در دانشگاه های دولتی و خصوصی و ایجاد آموزشگاه های غیرانتفاعی از یک طرف و از طرف دیگر محدودیت موقعیت های کاری و کم شدن فرصت های شغلی به دغدغه ای رایج این روزهای مهندسین تبدیل شده است. بنابراین داشتن مهارت در صورت وضعیت نویسی، یک مزیت رقابتی برای افراد متقاضی جهت ورود به کار تلقی میشود.
رک و راست بگوییم که برگ برنده دست کسانی است که برای کسب مهارت خود هزینه میکنند. البته باید بگوییم که هزینه دوره های آموزشی صورت وضعیت نویسی، آنقدر نیست که بخواهید نگران باشید. پیشنهاد میکنم که سری به دوره‌ها بزنید و از فردا عزمتان را برای کسب مهارت جدید صورت وضعیت نویسی و دیگر مهارت هایی که به ارتقا جایگاه شغلی شما کمک میکند، جزم کنید.
