دفترچه محاسبات نظام مهندسی چیست؟

یکی از مواردی که بعد از قبولی داوطبین نظام مهندسی، برای مهندسین کمی چالش برانگیز میشود، تهیه  دفترچه محاسبات نظام مهندسی است. اینکه دفترچه محاسبات نظام مهندسی چیست و دقیقا شامل چه مواردی بوده و اصلا این دفترچه توسط چه کسانی تولید میشود، در ادامه توضیح داده ایم.

دفترچه محاسبات نظام مهندسی چیست؟

دفترچه محاسبات نظام مهندسی به معنای یک مستند فنی است که توسط مهندسین، برای محاسبات و تحلیل‌های مرتبط با طراحی و ساخت یک سازه، سیستم و پروژه مانند ساختمان یا سازه‌های عمرانی یا سیستم های تاسیساتی، تهیه می‌شود. این دفترچه شامل اطلاعات فنی و محاسباتی جامع است که به طراحان، بازرسان، و تمام افرادی که در فرآیند طراحی، اجرا و بازرسی پروژه  نقش دارند، ارائه می‌شود.

محاسبات بارهای حرارتی و برودتی، سایزینگ، بارهای استاتیکی و دینامیکی،  طراحی عناصر سازه مانند بالابرها، ستون‌ها، پیچ‌ها، برشی ها و… و  همچنین محاسبات صورت گرفته برای ابعاد، قابلیت‌های باربری، پایداری و دیگر ویژگی‌های مورد نظر سازه از مهم ترین اجزای دفترچه است. به ویژه یک دفترچه محاسباتی درجه یک و استاندارد باید دارای   نقشه‌های سازه، نمودارهای بارگذاری و دیگر نمودارهای مرتبط با محاسبات باشد.

در واقع هر پروژه، دفترچه محاسباتی مخصوص به خودش دارد.

دفترچه محاسبات نظام مهندسی توسط چه کسانی تولید میشود؟

همانطور که خواندید دفترچه محاسبات نظام مهندسی سندی است که توسط مهندسان طراح برای ارائه جزئیات طراحی و تحلیل سازه یک پروژه ساختمانی به سازمان نظام مهندسی تهیه می شود. در واقع مهندسین که در آزمون نظام مهندسی صلاحیت  طراحی و محاسبات قبول میشوند،  باید برای هر پروژه، دفترچه محاسبات تهیه کنند. این دفترچه به عنوان مدرکی برای تأیید صحت و ایم نی سازه از نظر فنی عمل می کند و نقش مهمی در فرآیند صدور پروانه ساخت ایفا می کند.

محتوای دفترچه محاسبات نظام مهندسی سازه چیست؟

دفترچه محاسبات نظام مهندسی شامل اطلاعات کامل از پروژه است. اعداد و ارقامی که باید برای محاسبات پروژه به کار برده شود، در دفترچه باید نوشته شود. برای مثال برای یک مهندس سازه که صلاحیت محاسبات و طراحی قبول شده و پروژه گرفته است باید دفترچه محاسباتی اش  شامل موارد زیر باشد:

اطلاعات کلی پروژه: شامل نام پروژه، کاربری، آدرس، نام کارفرما، نام مهندس طراح و سایر اطلاعات مرتبط.

مشخصات مصالح و روش ساخت: نوع مصالح مورد استفاده، ضخامت دیوارها، ابعاد تیرها و ستون ها، نوع سقف و سایر جزئیات مربوط به روش ساخت.

بارهای وارده بر سازه: شامل بارهای مرده، زنده، برف، باد و زلزله.

تحلیل و طراحی سازه: محاسبات مربوط به تنش ها، لنگرها و برش ها در اعضای سازه ای مانند تیرها، ستون ها و فونداسیون ها.

نقشه های اجرایی: نقشه های دقیق سازه که جزئیات ابعاد، موقعیت و اتصالات اعضای سازه ای را نشان می دهد.

مشخصات فونداسیون: نوع فونداسیون، ابعاد، عمق و جزئیات مربوط به آرماتوربندی.

  دفترچه محاسبات نظام مهندسی باید طبق چه مباحثی نوشته شود؟

مباحث مقررات ملی ساختمان، مهم ترین منابع آزمون است. تمامی مهندسین سازمان، باید بر تک تک مباحثی که مربوط به رشته شان میشود، اشراف کامل داشته باشند، تا بتوانند، به صورت اصولی دفترچه محاسبات نظام مهندسی را تولید کنند.  برای مثال دفترچه محاسبات مهندسین عمران صلاحیت محاسبات و طراحی باید طبث مبحث نهم و مبحث ششم باشد.

مطلب مرتبط: قبولی در آزمون نظام مهندسی محاسبات

این دفترچه محاسبات سازه با استفاده از منابع زیر تهیه شده است:

مبحث نهم ۱۳۹۹

در این مبحث، تغییرات جدید از جمله ترکیبات بار، مشخصات مصالح و موارد دیگر به طور کامل در دفترچه محاسبات در نظر گرفته شده است.

مبحث ششم۱۳۹۸

این مبحث شامل تغییرات اساسی از جمله ترکیبات بار و بار پارتیشن‌هاست، که از این به بعد باید به صورت بار مرده در محاسبات لحاظ شود. تغییرات در بار زنده، بار برف و … نیز به طور کامل در این دفترچه محاسبات در نظر گرفته شده است.

استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش چهارم:

دفترچه محاسبات به گونه‌ای طراحی شده است که با اعتماد و دقت بالا، برای سازمان نظام مهندسی قابل ارائه باشد.

مهندسین عمرانی که به سازمان راه یافته اند و قصد دارند پروژه هایشان را تمام و کمال ارائه دهند، باید به صورت اصولی دفترچه محاسبات سازه بتنی را تولید کنند. این دفترچه مطابق با آخرین تغییرات آیین‌نامه‌ها (مبحث نهم ۱۳۹۹ و مبحث ششم ۱۳۹۸) و استانداردهای نظام مهندسی باید ساخته شود.

این دفترچه به عنوان یک مرجع فنی برای تضمین کیفیت و اعتبار در طراحی و اجرای سازه‌ها بسیار حیاتی است و باید به طور دقیق و با دقت بالا تهیه و نگهداری شود تا در هر مرحله از پروژه به درستی قابل استفاده باشد و مشکلات احتمالی را به حداقل برساند.

دفترچه محاسبات تاسیسات مکانیکی و برقی ساختمان چیست؟

دفترچه محاسبات تاسیسات مکانیکی و برقی ساختمان سندی است که توسط مهندسان طراح تاسیسات برای ارائه جزئیات طراحی و محاسبات مربوط به سیستم های گرمایشی، سرمایشی، تهویه مطبوع، لوله کشی آب و فاضلاب، برق رسانی و سایر تاسیسات مرتبط در یک پروژه ساختمانی به سازمان نظام مهندسی ارائه می شود. این دفترچه به عنوان مدرکی برای تأیید صحت و کارایی تاسیسات از نظر فنی عمل می کند و نقش مهمی در فرآیند صدور پروانه ساخت ایفا می کند.

محتوای دفترچه محاسبات تاسیسات ساختمان:

همانطور که گفته شد، هر پروژه ای اعم از پروژه ساخت سازه، ساختمان سازی، طراحی تاسیسات برق و مکانیک ساختمان، معماری و… نیاز به دفترچه محاسبات نظام مهندسی دارد. در مثالی دیگر دفترچه محاسبات تاسیسات مکانیکی و برقی باید شامل موارد زیر باشد:

اطلاعات کلی پروژه تاسیساتی: شامل نام پروژه، کاربری، آدرس، نام کارفرما، نام مهندس طراح تاسیسات و سایر اطلاعات مرتبط.

مشخصات فنی سیستم های تاسیسات: یکی از مهم ترین اجزای یک دفترچه محاسبات تاسیساتی، درج مشخصات فنی سیستم های تاسیسات است. نوع سیستم های گرمایشی و سرمایشی، ظرفیت، نوع سیستم تهویه مطبوع، ابعاد و جنس لوله های آب و فاضلاب، مشخصات سیم ها و کابل ها، تابلوهای برق و سایر جزئیات مربوط به تاسیسات.

محاسبات مربوط به سیستم های تاسیسات: محاسبات مربوط به بارهای حرارتی و برودتی، حجم هوای مورد نیاز، هدهای لوله کشی، سایز لوله ها و کانال ها، انتخاب تجهیزات و سایر محاسبات فنی مرتبط با تاسیسات. تک تک این محاسبات در دفترچه باید قید شود.

نقشه‌های اجرایی تاسیسات:  نقشه های دقیق تاسیسات که جزئیات موقعیت، مسیر، اتصالات و مشخصات فنی تجهیزات تاسیساتی را نشان می دهد.

مشخصات فنی تجهیزات تاسیساتی: کاتالوگ و مشخصات فنی تجهیزات تاسیساتی مانند دیگ های آب گرم، چیلرها، فن ها، پمپ ها، تابلوهای برق و سایر تجهیزات.

الزامات دفترچه محاسبات تاسیسات:

دفترچه محاسبات تاسیسات مکانیکی و برقی باید مطابق با ضوابط و مقررات ملی ساختمان و آیین نامه های نظام مهندسی تهیه شود.  برای مثال مبحث ۱۳ و ۱۳ جزو مهم ترین مباحث در حوزه تاسیسات است. دفترچه محاسبات نظام مهندسی تاسیسات باید طبث این مباحث نوشته شود. در واقع مباحث ملی مقررات فقط برای قبولی در آزمون نیست، بلکه مهندسینی که وارد سازمان میشوند و میخواهند پروژه بگیرند و موفق شوند، باید روی تک تک مباحث مقررات ملی، مسلط باشند.

این ضوابط و مقررات شامل موارد زیر هستند:

راندمان انرژی: سیستم های تاسیساتی باید به گونه ای طراحی شوند که از نظر مصرف انرژی بهینه باشند و حداقل الزامات مربوط به راندمان انرژی را رعایت کنند.

ایمنی: سیستم های تاسیساتی باید از نظر ایمنی الکتریکی، مکانیکی و شیمیایی مطابق با استانداردهای مربوطه طراحی و اجرا شوند.

بهداشت: سیستم های آب رسانی و فاضلاب باید مطابق با الزامات بهداشتی و زیست محیطی طراحی و اجرا شوند.

کنترل کیفیت: کیفیت مصالح، تجهیزات و اجرای تاسیسات باید مطابق با استانداردهای مربوطه کنترل شود.

مزایای استفاده از دفترچه محاسبات تاسیسات:

کارایی تاسیسات: دفترچه محاسبات به مهندسان ناظر کمک می کند تا از کارایی و راندمان سیستم های تاسیساتی اطمینان حاصل کنند.

کاهش هزینه ها: با طراحی و انتخاب تجهیزات مناسب می توان از هدر رفتن انرژی و افزایش هزینه های مصرف کاهش داد.

افزایش عمر مفید تاسیسات: با طراحی و اجرای صحیح می توان عمر مفید سیستم های تاسیساتی را افزایش داد.

کاهش آلاینده های محیطی: با طراحی سیستم های تاسیساتی بهینه می توان از انتشار آلاینده های محیطی کاهش داد.

نتیجه گیری در مورد دفترچه محاسباتی نظام مهندسی:

دفترچه محاسبات تاسیسات مکانیکی و برقی و همچنین دفترچه های محاسبات سازه  نقشی حیاتی در  تضمین  کارایی  و  ایمنی دارند و جزو بخش لاینفک پروژه ها است. اگر شما به تازگی وارد سازمان شده اید و میخواهید پروژه بگیرید، باید روی تهیه دفترچه محاسبات نظام مهندسی تسلط کافی پیدا کنید.