در این قسمت به طور اختصاصی به سراغ بررسی سیستم آب باران و نحوه ذخیره سازی و جمع آوری آب باران و سیستم فاضلاب رفته ایم. از آنجایی که منشا آب مخازن، همان باران است، پس نیاز است تا در مورد سیستم لوله کشی آب باران و سیستم فاضلاب شهری اطلاعات زیادی داشته باشید.
در این بخش به بررسی سیستم‌های جمع‌آوری و ذخیره‌سازی آب باران و همچنین سیستم فاضلاب پرداخته شده است. از اصول لوله‌کشی تا اهمیت جداسازی آب باران و فاضلاب، نکاتی مهم و کاربردی برای بهبود کیفیت و بهداشت محیط زیست ارائه شده است.
سیستم فاضلاب چیست؟
سیستم فاضلاب مجموعه‌ای از لوله‌ها، کانال‌ها، تاسیسات تصفیه و پمپاژ است که وظیفه جمع‌آوری، انتقال و تصفیه پساب‌های خانگی، صنعتی و تجاری را بر عهده دارد. این سیستم نقش بسیار مهمی در حفظ بهداشت عمومی و محیط زیست ایفا می‌کند.
اجزای اصلی سیستم فاضلاب
- شبکه جمع‌آوری: شامل لوله‌هایی است که فاضلاب را از منازل و ساختمان‌ها جمع‌آوری کرده و به سمت ایستگاه پمپاژ یا تصفیه‌خانه هدایت می‌کنند.
- ایستگاه پمپاژ: در مناطقی که شبکه فاضلاب به صورت ثقلی کار نمی‌کند، از ایستگاه‌های پمپاژ برای انتقال فاضلاب به نقاط بالاتر استفاده می‌شود.
- شبکه انتقال: لوله‌های بزرگتری که فاضلاب را از ایستگاه‌های پمپاژ به تصفیه‌خانه منتقل می‌کنند.
- تصفیه‌خانه: مکانی است که در آن فاضلاب به روش‌های مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی تصفیه می‌شود تا آلاینده‌های آن حذف شود.
- خروجی تصفیه‌خانه: پساب تصفیه شده به روش‌های مختلف مانند تخلیه به دریا، رودخانه یا استفاده در کشاورزی دفع می‌شود.
لوله کشی فاضلاب و آب باران در یک ساختمان هرچند هر دو با هدایت سیالات سروکار دارند، اما سیستم‌های جداگانه‌ای هستند و نباید با هم اشتباه گرفته شوند. درک تفاوت و ارتباط این دو سیستم برای طراحی، اجرا و نگهداری صحیح تاسیسات ساختمان بسیار مهم است.
چرا نباید لوله کشی فاضلاب و آب باران را با هم مخلوط کرد؟
آلودگی آب‌های زیرزمینی:
- اختلاط آب باران و فاضلاب می‌تواند باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی شود.
- این آلودگی می‌تواند کیفیت آب را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.
پر شدن سریع‌تر چاه‌های جذبی:
- هدایت آب باران به چاه جذبی فاضلاب، سبب پر شدن سریع‌تر چاه و بروز مشکلات بهداشتی می‌گردد.
- این امر می‌تواند به نشت و سرریز فاضلاب و انتشار آلودگی در محیط زیست منجر شود.
کاهش کیفیت آب باران:
- اختلاط آب باران با فاضلاب، کیفیت آب باران را کاهش می‌دهد.
- این امر باعث می‌شود که آب باران مخلوط شده، برای استفاده مجدد مناسب نباشد.
مسائل قانونی:
- در بسیاری از مناطق، اتصال لوله‌کشی آب باران به سیستم فاضلاب، یک تخلف محسوب می‌شود.
- این امر می‌تواند موجب جریمه‌های قانونی و مشکلات حقوقی برای مالکان ساختمان‌ها شود.
بنابراین، جداسازی لوله‌کشی فاضلاب و آب باران یک اصل مهم در طراحی و اجرای سیستم‌های تأسیسات ساختمانی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
سیستم آبرسانی باران چیست؟
ذخیره سازی آب باران روشی هوشمندانه و اقتصادی برای مدیریت منابع آبی است. عملا بدون ذخیره آب باران چه به صورت سنتی و چه مدرن، تا چندین سال آینده، همگی بدون آب نابود میشویم.
در خصوص میزان آب باران قابل ذخیره در خانه، با توجه به آمار مصرف سرانه آب در ایران که حدود ۱۵۰ لیتر در روز است، تقریباً ۶۸ لیتر از این میزان از طریق آب باران قابل جایگزینی است. طراحی صحیح و اجرای دقیق این سامانه می تواند تا ۵۰% در مصرف آب شهری صرفه جویی کند.
برای محاسبه حجم مخزن مورد نیاز، فرمول زیر استفاده می‌شود:
حجم مخزن مورد نیاز = مساحت سقف خانه × ضریب عملکرد آبراه سقف × ضریب عملکرد فیلتر × متوسط بارش سالیانه
پس با توجه به اهمیت روزافزون آب و کمبود آن در بسیاری از مناطق، ذخیره آب باران می‌تواند به کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی و شهری کمک کند.
در واقع آب باران که پس از پالایش به مخزن‌های ذخیره‌سازی مناسب (مانند مخازن بتنی، مخازن پلاستیکی یا مخازن زیرزمینی) هدایت می‌شود، باعث شده تا سیستم آبرسانی شهری همیشه برجا باقی بماند. این مخازن معمولاً با ظرفیت‌های متفاوتی طراحی می‌شوند، به ویژه در مناطقی که آب باران به صورت منظم و بیشتری باشرش می‌کند. حال برای اینکه با سیستم آبرسانی آب باران بیشتر آشنا شوید، ادامه مطلب را با دقت بخوانید.
انواع سیستم‌های مدیریت و انتقال آب باران
سیستم‌های انتقال و مدیریت آب باران نقش حیاتی در بهره‌برداری موثر از این منبع آبی و کاهش پیامدهای نامطلوب ناشی از بارش‌های شدید ایفا می‌کنند. این سیستم‌ها به شکل‌های گوناگونی طراحی و اجرا می‌شوند که عبارتند از:
سیستم‌های جمع‌آوری آب باران برای مصارف خانگی:
در این سیستم‌ها، آب باران از سقف‌ها و سایر سطوح ساختمان‌ها جمع‌آوری شده و از طریق لوله‌ها و کانال‌های مخصوص به مخازن ذخیره هدایت می‌شود. این آب می‌تواند برای مصارف آشامیدنی یا استفاده در تأسیسات خانگی مانند توالت‌ها به کار رود.
سیستم‌های جمع‌آوری آب باران برای آبیاری:
در این سیستم‌ها، آب باران از سطح زمین جمع‌آوری شده و به مزارع، باغات یا فضاهای سبز شهری هدایت می‌شود. این آب عمدتاً برای آبیاری در کشاورزی یا تأمین آب گیاهان در محیط‌های شهری استفاده می‌شود.
سیستم‌های تأمین آب آشامیدنی در مناطق خشک و کم آب:
در مناطق با کمبود منابع آبی، از سیستم‌های جمع‌آوری آب باران برای تأمین آب آشامیدنی برای جوامع محلی استفاده می‌شود. این سیستم‌ها قادرند آب باران را از منابعی مانند سطوح ساختمان‌ها یا سدها جمع‌آوری کرده، تصفیه کنند و برای مصارف انسانی آماده سازند.
سیستم‌های جاروبی شهری و زیرزمینی:
در شهرها، از سیستم‌های جاروبی شهری و زیرزمینی برای جمع‌آوری آب باران از خیابان‌ها و معابر استفاده می‌شود. این سیستم‌ها به مدیریت بهتر جریان‌های آبی در هنگام بارندگی‌های شدید کمک می‌کنند و خطر سیلاب را کاهش می‌دهند.
در مجموع، این سیستم‌های انتقال و مدیریت آب باران نقش حیاتی در بهره‌برداری موثر از این منبع آبی، کاهش تلفات ناشی از بارش‌های شدید و تأمین آب پایدار ایفا می‌کنند.
انواع مخازن ذخیره سازی آب باران:
- مخازن زمینی: این مخازن معمولاً از بتن یا پلاستیک ساخته می‌شوند و در زیر زمین یا سطح زمین قرار می‌گیرند.
- مخازن هوایی: این مخازن معمولاً از جنس پلاستیک یا فلز هستند و روی پشت بام یا در کنار ساختمان نصب می‌شوند.
- بشکه‌های پلاستیکی: بشکه‌های پلاستیکی یک گزینه ارزان و قابل حمل برای ذخیره آب باران در مقیاس کوچک هستند.
- انواع مخازن ذخیره آب باران عبارتند از:
بررسی انواع مخازن زمینی و زیرزمینی
- مخازن بتنی
- مخازن فلزی (فولادی یا آلومینیومی)
- مخازن پلاستیکی (پلی اتیلن، پلی پروپیلن)
- مخازن زیرزمینی:
- مخازن بتنی
- مخازن پلاستیکی (پلی اتیلن)
- مخازن فیبرگلاس
- ویژگی های مهم هر یک از این مخازن عبارتند از:
- مخازن بتنی: دوام بالا، مقاوم در برابر آسیب
- مخازن فلزی: دوام بالا، نیاز به حفاظت ضد زنگ
- مخازن پلاستیکی: سبک، قابل حمل، مقرون به صرفه
- مخازن زیرزمینی: محافظت در برابر نور و آفات، اشغال فضای کمتر
- انتخاب نوع مخزن به عوامل مختلفی مانند حجم مورد نیاز، محل نصب، بودجه و معیارهای زیست محیطی بستگی دارد.
دوره آموزشی سیستم آب و فاضلاب و آب باران: راهی برای تسلط بر طراحی و اجرای تاسیسات ساختمان
دوره آموزشی سیستم آب و فاضلاب و آب باران آموزشگاه ازبیلت، به شما دانش و مهارت‌های لازم برای طراحی، اجرا و نگهداری سیستم‌های آبرسانی، فاضلاب و جمع‌آوری آب باران در ساختمان‌ها را آموزش می‌دهد. این دوره‌ها معمولاً شامل مباحث تئوری و عملی هستند و به شما کمک می‌کنند تا با استانداردها، مقررات و روش‌های اجرایی این سیستم‌ها آشنا شوید.
بخش های سیستم‌های جمع‌آوری آب باران:
- ناودان‌ها: آب باران از طریق ناودان‌ها به مخزن هدایت می‌شود.
- فیلترها: برای جلوگیری از ورود آلودگی‌ها به مخزن، از فیلتر استفاده می‌شود. در واقع آب جمع‌آوری شده اغلب نیاز به فیلتراسیون دارد تا از ذرات معلق، خاک و دیگر آلودگی‌ها پاک شود. بعضی از سیستم‌های جمع‌آوری آب باران دارای فیلترهای مخصوصی هستند که این کار را انجام می‌دهند.
- پمپ: برای انتقال آب از مخزن به نقاط مصرف، از پمپ استفاده می‌شود.
نکاتی در مورد جمع آوری آب باران و سیستم فاضلاب
آب باران حاصل از بارش بر روی بام ها، حیاط ها، حیاط خلوت ها و نورگیرهای فاقد سقف باید به سیستم جمع آوری و دفع آب باران یا سیستم مشترک فاضلاب و آب باران هدایت شود. برای این منظور، باید مقدار بارش محتمل برای هر یک از این فضاها محاسبه گردد.
جداسازی فاضلاب و آب باران:
لوله های آب باران نباید به درون شبکه فاضلاب خانگی تخلیه شوند. در عوض، آنها را باید به صورت جداگانه به چاه های جاذب هدایت کرد. حتی در مناطقی که شبکه فاضلاب شهری وجود دارد، آب باران هر ساختمان باید جداگانه جمع آوری و به چاه های جاذب هدایت شود.
جلوگیری از نفوذ بو و گازها:
هنگامی که لوله های عمودی و افقی آب باران به سیستم مشترک فاضلاب و آب باران متصل می شوند، باید سیفون‌ها بر روی لوله‌های آب باران نصب شوند. این کار از نفوذ بو و گازهای حاصل از فاضلاب به درون لوله های آب باران جلوگیری می کند. سیفون‌ها باید به راحتی قابل دسترسی و تمیز کردن باشند.
در طراحی سیستم‌های تخلیه آب باران و فاضلاب ساختمان، باید توجه داشت که این دو سیستم باید کاملاً از یکدیگر مجزا باشند. استفاده از لوله‌های آب باران برای دفع فاضلاب یا به عنوان لوله هواکش مجاز نیست. همچنین، لوله‌های فاضلاب و هواکش نیز نباید به عنوان لوله‌های عمودی آب باران مورد استفاده قرار گیرند.
در صورتی که سیستم فاضلاب از نوع مشترک باشد، آب باران و فاضلاب می‌توانند در یک لوله مشترک تخلیه شوند. در این حالت، اتصال لوله آب باران به لوله مشترک باید حداقل ۱۰ فوت پس از هر انشعاب فاضلاب یا لوله عمودی فاضلاب انجام شود.
جمع آوری آب باران از پشت بام
تمام قسمت‌های بام به جز قسمت‌هایی که به لوله آب بر (Gutter) تخلیه می‌شوند باید به کفشوی‌های آب باران (roof drain) مجهز باشند. این کفشوی‌ها باید دارای صافی بوده و مساحت سوراخ‌های آنها نباید کمتر از یک و نیم برابر مساحت مقطع لوله‌های عمودی و افقی آب باران متصل به آنها باشد.
در صورت امکان، تخلیه آب باران باید مستقل از شبکه فاضلاب انجام شود. این امر از یک سو باعث کاهش حجم سیستم تصفیه فاضلاب می‌شود و از سوی دیگر امکان استفاده مجدد از آب باران را برای اهداف کشاورزی و غیره فراهم می‌آورد.
فیلم استاندارهای اجرای دریچه بازدید و لوله کشی فاضلاب
فیلم نکاتی مهم درباره اجرای لوله کشی فاضلاب مربوط به دستشویی ایرانی
نحوه تست لوله های آب باران+فیلم
نکاتی در مورد نقشه‌های اجرایی سیستم جمع‌آوری آب باران
نقشه‌های اجرایی سیستم جمع‌آوری آب باران باید شامل موارد زیر باشد:
- مسیر و قطر لوله‌های قائم و افقی برای انتقال آب باران
- موقعیت دریچه‌های بازدید و کف‌شوهای دریافت‌کننده آب باران
- نمایش محوطه ساختمان و پلان طبقات
همچنین در طراحی و اجرای این سیستم باید به موارد زیر توجه داشت:
- بررسی وضعیت لوله‌ها و اطمینان از عدم استفاده آنها در کاربری دیگر مانند هواکش یا لوله فاضلاب
- استفاده از لوله‌های مقاوم در برابر اثرات نور خورشید، به ویژه برای لوله‌های قائم که در معرض ضربات فیزیکی یا نور خورشید قرار دارند.
- حفاظت لوله‌ها در برابر یخ‌زدگی
- طراحی حداقل ۲ عدد رایزر آب باران برای بام‌های با سطح بیش از ۱۰۰ متر مربع، با قطر حداقل ۴ اینچ
این موارد به طور کلی باعث افزایش کارایی، پایداری و طول عمر سیستم جمع‌آوری آب باران می‌شود.
لازم است اضافه کنیم که سیستم جمع‌آوری آب باران بام باید از مصالح مقاوم در برابر خوردگی ساخته شود و مجهز به شبکه صافی باشد. این شبکه صافی باید حداقل ۱۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح بام ادامه داشته باشد. همچنین، اتصال لوله آب باران باید مستقیماً به کفشوی آب باران متصل شود و استفاده از لوله افقی آب باران بر روی بام توصیه نمی‌شود.
در آخر باید بگوییم که سیستم آب و فاضلاب و ذخیره سازی آب باران یک راهکار مهم و کارآمد برای کاهش مصرف آب شهری و استفاده پایدار از منابع آبی است. شما در این مطلب با روش ذخیره سازی آب باران، سیستم آبرسانی آب باران و فاضلاب و نکات مهم لوله کشی آب باران آشنا شدید. حال اگر سوالی دارید از ما بپرسید.
