سیستم اطفاء حریق در تاسیسات ساختمان
اگر شما هم جزو افرادی می‌باشید که تصمیم گرفته اید یکبار برای همیشه با مفهوم سیستم اعلام ، اطفاء حریق، حریق، آتش سوزی و … بطور کامل آشنا شوید پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید سیستم اطفا حریق جزو یکی از بخش های مهم تاسیسات مکانیک است.
در مقاله مربوط به اهمیت طراحی سیستم اعلام و اطفاء حریق به این مورد اشاره شد که چرا اجرای این دو سیستم به شدت دارای اهمیت میباشد، در این مقاله نیز قصد داریم به معرفی سیستم اطفا حریق بپردازیم و در حالت کلی شما را با انواع خاموش کننده های آتش، تجهیزات خاموش کننده، سیستم اطفاء حریق دستی، شبکه اطفا حریق بر مبنای آب، شبکه اطفاء حریق بر مبنای کف، شبکه اطفاء حریق بر مبنای پودر، شبکه اطفا حریق بر مبنای ترکیبات هالوژنه، شبکه اطفا حریق بر مبنای CO2 و مدیریت کنترل حریق آشنا کنیم.
د
مقدمه
آتش سوزی یکی از بدترین حوادثی میباشد که پیامدهای جانی و مالی ناخوشایندی را همواره برای بشر به دنبال داشته است و همه ساله تعداد افراد زیادی قربانی این حادثه شوم می‌شوند.
بر طبق آمار رسمی بیش از ۷۰ درصد مرگ و میرها ناشی از آتش سوزی ها و حریق های ساختمانی میباشد.
آتش سوزی یکی از قدیمی ترین بلایایی است که در صورتی که به موقع مهار نشود می تواند در زمانی کوتاه، دارایی و سلامت افراد را به خطر اندازد. به همین دلیل میباشد که در اکثر ساختمان ها بنابر دستور سازمان نظام مهندسی پیش بینی و طراحی تجهیزاتی که مانع از وقوع و گسترش سوزی شوند ضروری میباشد.
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان را از همینجا دانلود کنید و در مورد حفاظت ساختمان ها در برابر حریق همه چیز بدانید.
مواد خاموش کننده در سیستم های اطفاء حریق
موادی که به عنوان ماده خاموش کننده به کار می روند در ۴ دسته قرار می گیرند. بدلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش کننده ها، می توان از دو یا چند عنصر خاموش کننده بطور همزمان استفاده نمود. طبعا هر کدام از مواد یاد شده در اطفاء انواع حریق ها دارای مزایا و معایبی میباشند. این مواد شامل گروههای زیر است:
- الف- مواد سردکننده (آب، CO2)
- ب- مواد خفه کننده (کف- 2CO – خاک – ماسه و خاک)
- ج- مواد رقیق کننده هوا ( N2 و CO2)
- د-مواد محدود کننده واکنش های زنجیره ای شیمیایی (هالن و پودرهای مخصوص)
مطلب مرتبط: انواع کپسول آتش نشانی
آب
استفاده از آب برای کنترل حریق یکی از ساده ترین و در عین حال مؤثر است که تمام افراد با آن آشنا می باشند. همان اندازه که استفاده از آب می تواند در خاموش کردن آتش مفید باشد به همان اندازه هم می تواند در استفاده نابجا ایجاد گسترش حریق یا خسارت نماید.
مزایای آب
۱- فراوان و ارزان است، خصوصا که برای این منظور تصفیه کامل آن لازم نیست.
۲- قابلیت انتقال آسان داشته و در مجاری فلزی ، لاستیکی و برزنتی براحتی جاری می شود.
۳- دارای ظرفیت گرمایی ویژه بالایی بوده که آنرا بصورت یک سرد کننده مطلوب مطرح می کند. ظرفیت گرمایی آب ۵ برابر آلومینیوم و ۱۰ برابر روی و مس میباشد. مهمتر از آن اینکه گرمای نهان تبخیر آب بسیار بالا بوده و گرمای زیادی هنگام تبخیر جذب می کند.
۴- غیر قابل تجزیه است، حتی در دمای بالا نیز تجزیه نمی شود. بطوری که در ۲۰۰۰°C تنها یک دهم ملکول هایش تجزیه
می گردد.
۵- توان سردکنندگی بالایی دارد بطوری که در حجم مساوی، پنج برابرسرد کننده تر از 2CO است. هر لیتر آب می تواند هنگام تبخیر حدود ۵۵۰ کیلوکالری گرما جذب نماید و هر متر مکعب آب نیز برای افزایش دمایی به اندازه ۱۰ درجه گرمایی حدود ۱۰۰۰۰ کید گرما جذب می کند. توان خنک کنندگی آب شور از آب معمولی کمتر است.
معایب آب
سنگین وزن است لذا حمل و نقل آن در اطفاء متحرک مشکل است.
هادی الکتریسیته است. در محل هایی که جریان برق وجود دارد، خطر برق گرفتگی را افزایش میدهد.
آب دارای خطر تخریب است، زمانی که آب تحت فشار و مخصوصا بصورت جت پاشیده شود قدرت تخریبی بالایی دارد که گاهی کمتر از خود حریق نیست.
هنگام اطفاء حریق، مواد و محصولات در اثر ترکیب با آب دچار خسارت می گردند. مانند داروها، اثاثیه، کارتنهای بسته بندی، رنگها و محصولات تولیدی.
با برخی مواد مانند کاربید کلسیم، سدیم، پتاسیم و غیره واکنش میدهد.
به خاطر افزایش حجم زیاد آب هنگام تبخیر(۲۷۰۰مرتبه)، در هنگام پاشیدن به داخل مایعات قابل اشتعال مثل نفت یا روغن باعث پرتاب شدن مایعات، انفجار و پاشش آن شده و گسترش حریق را باعث میشود.
بدلیل کشش سطحی آب نفوذ آن بداخل تل مواد (تل زغال سنگ، خاک اره و مانند آن) محدود است. با افزودن مواد خیس کننده به آب بر قدرت نفوذ آن می افزایند.
در استفاده از آب بایستی با توجه به نوع ماده و گسترش حریق آنرا بصورت قطرات ریز و با فشار بالا بکار برد. برای فواصل دور گاهی لازم است که آب بصورت جت و به مقدار زیاد به مرکز حریق پاشیده شود.
امروزه پاشنده هایی طراحی و ساخته شده اند که میتوانند با مه پاشی آب بصورت قطرات میکرونی بازدهی اطفاء توسط آب را بسیار بالا ببرند. به این پاشنده ها آیفکس” می گویند.
آب سبک
أب سبک یا آب نازک، آبی است که با ماده ای بنام سورفکتانت ( ترکیبات خاصی از در چنتها مانند فلورین کربن) مخلوط می شود و در صورت پرتاب روی مایعات نفتی در آنها داخل نشده و بصورت قشر نازکی روی آنها می نشیند. از این آب در فرودگاه ها برای سطح فرودگاه هنگام نشستن هواپیمای معیوب نیز استفاده می کنند.
آب حاوی خیس کننده
استفاده از دترجنت برای کم کردن کشش سطحی آب در مواقعی که نفوذ در داخل تل مواد مورد نظر باشد متداول است. این روش اجازه میدهد که آب به درون توده های موادی که به شکل توده در حال اشتعال هستند مانند زغال و تل مواد گیاهی نفوذ کرده و حریق را٫ در عمق نیز خاموش کند.
کف آتش نشانی
بصورت محلول تهیه می گردد و هنگام پاشیده شدن توسط سرلوله های کف ساز با آب و هوا مخلوط شده و حباب سازی می گردد.
در هنگام استفاده، با گسترش فراوانی که دارد می تواند روی حریق را پوشانده و مانع رسیدن اکسیژن و صعود گازهای ناشی از حریق گردد.
نکته مهم در استفاده از کف، توسعه خوب آن و پخش شدن روی سطح ماده احتراقی مخصوصأ مایعات قابل اشتعال بدلیل سبکی آن می باشد.
زمان ماندن قابل توجه کن روی آتش نیز از مزایای آن می باشد. کف در دو گروه عمده تهیه می گردد
الف- کف شیمیایی
ب- کف مکانیکی
کف شیمیایی
کف شیمیایی از واکنش بین دو ماده شیمیایی در آب حاصل می گردد. سولفات آلومینیوم ۱۳٪ و محلول بیکربنات سدیم ۸٪ (جوش شیرین) است. یک ماده تثبیت کننده کف ( Linquorice یا Saponine) نیز به محلول اضافه می شود تا به پایداری کف کمک نماید.از محصولات واکنش، گاز CO2 است که درون حبابهای کف جای می گیرد و به اطفاء حریق کمک می کند. میزان توسعه کف شیمیایی وابسته به نسبت محلول ها، غلظت هر یک و نیز ترکیب و خلوص مواد مولد کف می باشد.
کف مکانیکی
کف مکانیکی یا کف هوایی امروزه بطور وسیعی متداول میباشد و طرز تولید آن، داخل کردن هوا بدرون آبی است که مقداری ماده غلیظ کف کننده در آن حل شده است. این عمل معمولا توسط سرلوله های کف ساز انجام می گردد. درجه و توسعه کف وابسته به نسبت حجم هوا به محلول کف و غلظت ماده کف کننده در آب خواهد بود. توسعه این نوع کف بسیار زیاد می باشد و حتی در نوع کف پرتوسعه تا یک هزار برابر حجم محلول کف ساز نیز می رسد.
از کف مکانیکی پرتوسعه می توان در حریق های گسترده و در مواقعی که زمان اهمیت زیادی دارد یا کنترل حریق مواد ارزشمند و مهار آتش سوزی در مکانهای که محصور میباشند، استفاده کرد. در مکانهایی که افرادی به دام حریق افتاده باشند استفاده از کف مناسب نیست. کف مکانیکی به سه گروه تقسیم می گردد:
- LX – کف سنگین، یا کم توسعه با نسبت افزایش حجمی تا ۲۰ برابر محلول کف ساز
- MX – کف متوسط، با نسبت افزایش حجمی ۲۰ تا ۲۰۰ برابر محلول کف ساز
- HX – کف سبک یا پرتوسعه با نسبت افزایش حجمی ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر محلول کف ساز
برای رسیدن به نسبت بالاتری از توسعه کف، شرکتهای سازنده مدام در حال پژوهش و نوآوری میباشند. مهمترین خصوصیات کف نسبت توسعه و مدت ماندگاری آن بروی حریق است. ترکیبات کف موجود در بازار اغلب بصورت اسامی تجارتی معرفی می گردند ترکیبات آنها مخفی است. لیکن باید مشخصات مر بوط به نحوه محلول سازی، نسبت توسعه و ملاحظات کار بردی آن معلوم باشد. اغلب ترکیبات یا انواع کف مکانیکی شامل مواد زیر است؛
- الف – کف پروتئینی
- ب- کف فلورو پروتئین
- ج- کف نازک
- د- کف مقاوم
کف پروتئینی
مواد متشکله این نوع کف ترکیبات نباتی و حیوانی بوده و از براده شاخ، م و خون حیوانات، شیرین بیان، نوعی صابون و مواد نگهدارنده کف (ساپونین، کلرین و روغن سرخ ترکی) تشکیل شده که در برخی از آنها ۵ الی ۱۰ درصد Nacl نیز اضافه شده است. برای کف کم توسعه غلظت ۴٪ آن در آب تهیه می گردد.
کف فلورو پروتئین
در این ترکیبات علاوه بر مواد فوق مقداری فلورئین نیز اضافه می شود که قابلیت خاموش کنندگی کف حاصله را زیاد می کند.
کف نازک
و این گروه از ترکیب یک سورفکتانت مانند فلورین کربن برای تشکیل لایه نازک آب در سطوح به کار می رود. این کف رقیق در صورت پرتاب روی مایعات روی مایعات نفتی به آنها داخل نشده و بصورت قشر نازکی روی آنها مینشیند.
از این نوع کف در فرودگاه ها بر روی سطح فرودگاه هنگام نشستن هواپیمای معیوب نیز استفاده می کنند
کف مقاوم
ترکیبات این کف معمولا” کف پروتئینی همراه با مواد تثبیت کننده حباب در برابر حل کنندگی الکل می باشند و برای خاموش نمودن مایعات قابل اشتعال محلول در آب مثل الکل ها مناسب هستند. غلظت مناسب محلول این نوع در آب ۶ – ۴٪ میباشد که کف سنگین تولید می کند.
